Tot hier zijn we gekomen

Het is onnodig Henning Mankell voor te stellen. Hij werd wereldberoemd met zijn Wallander-reeks waarin hij het privé-leven van een sombere inspecteur vervlecht met hedendaagse maatschappelijke problemen. Naast deze reeks en titels waarin Wallanders dochter een prominente rol speelt, schreef hij ook enkele bezielde romans over Afrika. Een belangrijk deel van Mankells leven speelt zich daar af, meer bepaald in Mozambique waar hij theaterregisseur is.

Zijn nieuwste boek, Italiaanse schoenen, heeft niets met misdaad te maken, en weinig met Afrika. Het hoofdpersonage is Fredrik Welin, een zesenzestigjarige man die zich terugtrok op een eilandje dat hij van zijn grootvader erfde. Hij leeft samen met een oude hond en een oude kat en, vreemd genoeg, een mierenhoop in de woonkamer. ’s Winters vriest de zee rondom het eiland dicht en elke morgen hakt Fredrik een wak in het ijs waar hij zich in laat zakken om te voelen dat hij nog leeft. Hij overdenkt zijn leven, zijn jeugd bij zijn grootouders op het eilandje, toen hij zich “in de eerste akte” bevond, zijn professioneel leven en zijn oude dag, “de epiloog” die al is aangevangen. Twaalf jaar geleden was hij een gerespecteerd chirurg, tot hij een fatale fout maakte. Bijna veertig jaar geleden was hij een bemind man, tot hij zonder afscheid te nemen zijn verloofde in de steek liet. Dat alles ligt achter hem, het heden bestaat uit zijn eiland, zijn huisdieren en de postbode die hem regelmatig opzoekt en dan steen en been klaagt over zijn ingebeelde ziekten.

Op een morgen hoort Fredrik het ijs zingen. Dat is iets nieuws in zijn zesenzestigjarige leven, dat ijs zou kunnen zingen, maar het is dan ook een extreem koude winter. Hij hoort de propellerboot van de postbode en als hij later buitenkomt, staat er een vrouw met een rollator op het ijs. Het is Harriët, de vrouw die hij veertig jaar geleden verliet. Ze is doodziek en ze wil dat hij haar meeneemt naar een vennetje in een bos. Toen Fredrik klein was, is hij daar samen met zijn vader gaan zwemmen. Het is één van zijn mooiste herinneringen: zijn vader, plonzend in het water, en hij, kijkend vanaf de kant. Mensen die samen hoorden en toch gescheiden waren. Fredrik vertelde Harriët over dat ven en beloofde haar er mee naartoe te nemen. Het was de mooiste belofte die Harriët ooit in haar leven kreeg, en daarom wil ze die vervuld zien voor ze sterft. Fredrik kan dit niet weigeren, en samen trekken ze met een oude auto het ijskoude Zweden in. Op hun tocht ontmoeten ze mensen van divers pluimage. ‘Iedereen heeft een verhaal,’ zei Mankell eens op een literaire avond, en die overtuiging brengt hij ook in Italiaanse schoenen. De titel van het boek is ontleend aan één van die mensen, een Italiaanse schoenmaker, die het drukke en jachtige Rome waar hij schoenen maakte voor de rijken der aarde achter zich liet, en zich terugtrok in een Zweeds bos. Hij is begeesterd door het vernuft van een voet en maakt échte maatschoenen. Dat vergt zoveel werk dat hij slechts twee paar per jaar kan afleveren. Die schoenen zitten dan ook wel echt als gegoten. Fredrik Welin krijgt van één van de personages uit het boek Italiaanse schoenen en die betekenen ontzettend veel voor hem.

Henning Mankell voert met recht de titel “meesterverteller”. In Italiaanse schoenen ontdooit, met het verdwijnen van de winter, het ijskoude hart van Fredrik. Dat gebeurt langzaam en geloofwaardig, doorheen verschillende gebeurtenissen die de vaart in het boek houden. Mankell observeert en vertelt, is weer erg geëngageerd, maar hij moraliseert nooit. Met zijn onopgesmukte taal en rake metaforen raakt hij de lezer, soms tot in de ziel. Hij eindigt zijn boek wondermooi met “Tot hier zijn we gekomen. Niet verder. Maar tot hier.” Het is aan de lezer om dit te duiden, maar na het lezen van dit prachtboek dat Italiaanse schoenen is, is dat niet zo moeilijk. (deze recensie verscheen eerder op ezzulia.nl)