Blinkt uit op alle fronten

De nieuwe Charles den Tex De erfgenaam flikt het hem weer. Het kan gewoon niet anders dan dat ook deze thriller onherroepelijk doorstoot naar de longlist voor de Gouden Strop. En de prijs ditmaal wel weer wint. Vanaf de allereerste zin is het genieten: de toon is direct gezet, de aandacht gegrepen. Nestel onderuit en tast mee in het duister die op sommige plekken in Limburg nog dieper is dan vermoed.

Wat doet het met iemand wanneer hij uit zijn riante comfortzone wordt gedreven, precies door dátgene wat in eerste instantie die comfortzone heeft gecreëerd? Een bekende “wat als?” insteek die Den Tex gebruikt in meer van zijn boeken.

In een afgelegen voormalig mijndorp is de veertigjarige Breder Weltmann (subtiel dubbelzinnige betekenis) theoretisch gezien heer en meester. Als oudste telg van de derde generatie in een familie bestaande uit mijnexploitanten bezit hij grond, véél grond. En grond is macht, of correcter gezegd een invloedrijk machtsmiddel. Daar is Breder zich van bewust, maar in tegenstelling tot zijn voorouders maakt hij er praktisch geen gebruik van. Twintig jaar geleden is de kolenmijn door zijn vader gesloten en dat heeft het dorp en zijn bewoners tot aan de rand van een economische en sociale afgrond geleid. Uit een ondefinieerbaar schuldgevoel onderneemt Breder af en toe een laffe filantropische investering - een nieuw winkelcentrum, de renovatie van het ‘rustieke’ hotelletje van zijn vriendin - maar de dorpelingen blijven afkerig van Breder.

Dat iemand hem grondiger haat blijkt wel wanneer - de ironie! - zijn huisolietank tot ontploffing wordt gebracht en zijn ouderlijk huis tot de bodem toe af fikt. Definitiever kan de verbanning uit zijn vertrouwde leven niet zijn. En vanaf dat moment beginnen alle zekerheden als dominosteentjes een voor een om te vallen, aangetikt door de lange arm van het verleden van de Weltmanns.

Belaagd en opgejaagd, maar bevrijd van al zijn gewoontes die in de weg zaten, neemt Breder de eerste stappen in zijn ongewild weerlegde toekomst door terug te keren in de familiegeschiedenis. De ware geschiedenis. Zijn grootvader en vader hanteerden het motto “onder de radar handelen” en dat blijkt op zijn zachtst gezegd een vergoelijkende term voor (trans)acties die het daglicht niet konden verdragen. Breder is verbijsterd - verrassend genoeg, want hád immers al last van schuldbesef, maar die dubbele kant van zowel zijn opa als vader heeft hij nooit vermoed. Of niet willen zien? Algauw ziet hij zich door de omstandigheden genoodzaakt zich de zo typisch delegerende houding van de Weltmanns aan te meten. Het gaat hem buitengewoon goed af. Van “bewaker van het erfgoed” verandert Breder steeds meer in “actief ondernemer”. Het innemen van de positie der Weltmannen maakt hem de erfgenaam van zoveel meer dan alleen het materiële. Een sterk deterministisch, stoïcijns thema dat al in het motto (“Only the past is inevitable”) wordt aangegeven. Breder hád een keuze, maar aan zijn ware aard ontkomt hij niet. De mens kiest nu eenmaal voor wat hij het prettigste vindt.

De erfgenaam blinkt uit op alle fronten. In de eerste plaats is daar het duistere mysterie, het graven naar het geheim in het verleden dat Breder bijna in zijn klauwen krijgt. Het decor van het halfvergane dorp met zijn gesloten mijn en de prikkelend desolate sfeer die er heerst spreken uitermate tot de verbeelding. De aanwezigheid van het gangenstelsel dat de hele boel dreigt te ondermijnen is beangstigend en verlokkend spannend tegelijk, zonder dat Den Tex vervalt tot cliché-opsluitingen en dwalingen (hoewel een scène in het pikkedonker niet ontbreekt, razendknap geschreven en bijna te omschrijven als “lezen met alle zintuigen”).
Den Tex schrijft zijn zinnen met aandacht, aanvankelijk traag en bevreemdend, bijna poëtisch als het ogenschijnlijk idyllische landschap, maar later korter en kordater, vol vaart en to-the-point tegelijk opgaand met de ontwikkeling die Breder ondergaat. En steeds met treffende stellingen, opmerkingen als “Angst maakte geen onderscheid tussen echt en inbeelding, dat moest hij zelf doen”, “Als je niks meemaakt, ben je er niet” en “De beste leugens zijn de leugens die mensen willen horen”. Hier en daar een bekende vleug nostalgie naar het analoge tijdperk. Maatschappij-kritiek zonder veroordeling. Een begrip- en respectvolle houding naar de huidige digitale jeugd, die zijn warse gedrag eigenlijk ook niet kan helpen.

Op en top Den Tex dus. Nogmaals: genieten, deze thriller. Zo’n boek waar je achteraf lang nog steeds op terugkomt en in een ander licht weer nieuwe dingen (in)ziet. Dat je er maar wat van mag opsteken.