Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

In de voetsporen van John en Charley

Geert Mak trad in de voetsporen van de auteur die hem inspireerde tot het schrijven van zijn bestseller In Europa. Mak was betoverd door het reisverslag Reizen met Charley uit 1962 van John Steinbeck, de beroemde Amerikaanse auteur van onder andere Of mice and men en Grapes of wrath. In 2010, vijftig jaar na dato (de reis vond plaats in 1960) maakte Mak –vanaf de voordeur van het huis van Steinbeck- dezelfde reis. Met een soortgelijk doel: Amerika (als natie) zoeken. En tegelijkertijd kijken naar veranderingen sinds die tijd, in Amerika zelf en in de verhouding tussen Europa en Amerika.

Het is een keuze, maar stiekem wel een aanrader om éérst het boek(je) van Steinbeck zelf te lezen. Ervaar hoe betoverend het inderdaad is. Naast terugblikken en vergelijkingen met andere, dergelijke rondreizen ondernomen in diverse tijdvakken, keert Mak steeds weer terug in de schoenen van Steinbeck. Elk aangegrepen fragment uit Reizen met Charley tovert automatisch een glimlach om de mond en het vergroot beslist het leesplezier. Belangrijker eigenlijk nog is de eigen mening die je vooraf kunt vormen omtrent het boekje, want na het lezen van Mak lees je het een stuk minder onbevangen, en bevooroordeeld.

Mak constateert dat Reizen met Charley eigenlijk geen non-fictie is. Veel van dat reisverslag is aangepast of zelfs verzonnen. Zo reisde Steinbeck niet wekenlang stoer en eenzaam met zijn poedel Charley, maar werd hij dikwijls vergezeld door zijn innig gemiste vrouw Elaine, waarover met geen woord gerept wordt. Het is één van meerdere onwaarheden en aanpassingen die Mak tijdens de reis en zijn onderzoek naar boven haalt. Jammer wellicht, uit journalistiek oogpunt, maar Mak maakt er bijna een halszaak van. Zeker in de eerste hoofdstukken van Reizen zonder John klinkt zijn teleurstelling onversneden door en is zijn reactie bepaald vilein. Opmerkingen als “[Van Steinbecks voornemens] zou weinig van terecht komen” hebben een negatieve bijklank en het heeft er soms wat van weg dat Mak zijn lezers wil aansporen vooral door te lezen voor meer sappige onthullingen. Die overigens ook volgen.

Is het erg, dat Reizen met Charley geen non-fictie blijkt te zijn- vraagt Mak zich opgegeven moment af. Hij neemt hier uiteindelijk geen duidelijke stelling over in, behalve de conclusie dat dit feit niets afdoet aan de betovering van het ‘prentenboek in woorden’. En inderdaad, het grote verschil tussen Steinbeck en Mak – schrijver respectievelijk journalist/historicus- is de brille van eerstgenoemde. Reizen zonder John is een mengelmoes van journalistiek proza, geschiedenis en persoonlijk ingekleurd onderzoek. Mak ‘zwenkt’ van de ene historische anekdote naar de volgende en tovert citaten en statistieken tevoorschijn waarvan hij de bronnen niet binnen de tekst verklaart, maar –zonder voetnoten, voor de leesbaarheid- pas achteraf meldt in een aparte verantwoording. Een beetje storend is dat wel; tenslotte heeft hij zijn lezer zelf aangezet tot een sceptische houding ten opzichte van feit en fictie. Vervolgens lijkt hij zelf enigszins laks wat betreft expliciete duidelijkheid rond persoonlijk opgedane en navertelde indrukken. Overigens is Maks trant van vertellen –zij het niet sprankelend als Steinbeck- wel prettig genoeg. Nergens zijn zijn weetjes en feitjes droog of saai. En al telt het boek bijna zeshonderd pagina’s, gevoelsmatig is het toch niet dik genoeg.

Dat laatste kan natuurlijk dubbelzinnig worden opgevat. Mak eindigt niet met een concreet antwoord op zijn doelstelling- dat kan natuurlijk ook eigenlijk helemaal niet. Zijn talloze verhalen en zijn visie op de Amerikaanse samenleving en politieke en economische zaken zijn leerzaam en verhelderend voor de ‘leek’, maar op zich weinig (wetenschappelijk) onthullend. De grootste waarde van dit boek ligt in de schets van een tijdsbeeld, de aangename beschrijving van de stand van zaken anno nu. Dáár is Mak net als zijn inspirator heel behoorlijk in geslaagd.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Gerry Hameetman