De duivel toont zich van zijn beste kant

Svealena Kutschke, woonachtig in Berlijn, schreef met haar derde roman De stad, het meisje en de duivel, een ode aan haar geboortestad Lübeck. Natuurlijk werd deze stad al eerder geëerd met een familiekroniek toen Thomas Mann in 1901 de klassieker De Buddenbrooks schreef. Kutschke hanteert een andere pen, een andere stijl en toont ook een andere zijde van deze stad waarbij de politieke achtergronden en oorlogen een prominente rol krijgen.

Als men als lezer gesteld is op een chronologisch verlopend verhaal dan kun je dit boek beter laten liggen. Ook heeft de schrijfster er een saus overheen gegooid van magisch-realisme en zijn er mythen in deze familiesaga opgenomen. Vanaf het eerste hoofdstuk, dat begint in het jaar 1908, is de toon gezet. De hoogzwangere Magdalena staat op het punt zichzelf van het leven te beroven, terwijl ze de duivel in de ogen kijkt. Al snel wisselt het perspectief en verspringt de tijd en leest men dat de achterkleindochter van Magdalena geboren wordt. Voordat het verhaal zich verder ontwikkelt, wordt de lezer nog even teruggevoerd naar de 19e eeuw, enkele generaties eerder. Daar wordt de grondslag gelegd voor een familiesaga waarbij de generaties niet enkel door bloedband verbonden zijn maar ook door miserie. De vrouwen, die een grote rol in deze saga spelen hebben de gave de duivel te zien. Deze gave geeft hen een zwartgallig beeld van de stad Lübeck, welke het zwaar te verduren heeft in de twintigste eeuw, maar geeft hen ook een sombere kijk op relaties en vooral die met hun eigen dochter. Hoe moet de laatste telg in deze familie zich ontworstelen aan deze gave, of is het eerder nodig om zich te ontworstelen aan een familievloek?

De auteur combineert diverse literaire stilistische trucs met wisselende perspectieven en soms grote sprongen in de tijd. Hierdoor ontstaat een mozaïekvertelling waardoor soms delen van het verhaal minder sterk over komen en waarbij niet altijd (direct) helder is waarom passages toegevoegd zijn. Hier komt men enkel achter door het verhaal over zich heen laat komen en later gaat herlezen en herkauwen. Het boek heeft tijd nodig om te verteren maar als het zo ver is dan blijkt het vol te zitten met symboliek en prachtige thema's. Kutschke schroomt niet voor het gebruik van veelvuldige maar vaak prachtige metaforen die op het ene moment zeer kleurrijk kunnen zijn en op het andere moment zeer lugubere trekken kan vertonen en die soms overspoelen door hun aantal. Geregeld lijkt het verhaal op een verzameling van moderne schilderijen soms in heldere kleuren, het andere moment juist sober in grijze tinten. Hierbij geeft de schrijfster, net als een schilder, niet direct weg wat er voorgesteld wordt. Men moet zich inspannen, de tijd nemen om goed te observeren en zelf hier en daar een invulling geven om de voorstelling te kunnen bevatten. Om alles nog iets te compliceren voert ze vele personages op, soms met een kleine rol maar die toch telkens iets van de cultuur, de politiek of de maatschappij in de twintigste eeuw weerspiegelen. De twee grote wereldoorlogen maar ook de punkgeneratie in de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn het decor van de geschiedenis van deze familie die zich kenmerkt door disfunctionerende relaties. Drank, roken en het gebruik van verdovende en stimulerende middelen lijkt een motief die de opvolgende generaties niet uit lijken te wissen. Juist deze psychedelische sfeer maakt het lezen vaak extra moeilijk.

Dit boek is absoluut een aanrader is voor lezers die diep willen graven, heerlijk uitgedaagd willen worden en niet terugschrikken voor magisch-realisme, synchroniciteit, sagen en mythen, verborgen motieven en disfunctionerende relaties. Ook is een mooie rol weggelegd voor de geschiedenis van Lübeck, waarbij de omgeving zo mooi wordt beschreven dat de lezer deze stad graag zou willen bezoeken. Zoals de titel aangeeft krijgt de duivel een rol in het verhaal maar het blijkt niet de duivel die we moeten vrezen. Zelfs hij sluit zijn ogen niet voor deze familie en geschiedenis en toont zich van zijn beste kant. Het lijkt of hij deze mensen de goede weg wil wijzen en het zijn de andere spelers in het verhaal die duivelse trekjes vertonen. Enkel de Trave blijft de Trave gedurende het gehele verhaal.