Een geniale Vlaamse roman over Edammer kaas

Kaas is de meest bekende roman van Willem Elsschot, pseudoniem voor Alphons de Ridder en waarschijnlijk ook het meest gelezen roman van hem. Een dunne roman, een verhaal uit 1933 en een topper op de leeslijst van de middelbare scholieren. Hij schreef deze roman op verzoek van anderen omdat hij eigenlijk de beslissing genomen had niet meer te schrijven en zich volledig te focussen op zijn werk als reclamemaker, omdat zijn werk minder enthousiast werd ontvangen dan gehoopt. Net als in eerdere, maar ook in latere werken stopte Elsschot enkele autobiografische elementen in zijn verhaal.

De roman gaat over de klerk Laarmans, die tot de ontdekking komt dat hij niet tevreden is met zijn leven en werk. Iemand biedt hem de mogelijkheid om als handelaar door het leven te gaan. Dit blijkt moeilijker dan Laarmans verwacht had, waardoor hij in moeilijke situaties terecht komt. Het plot is zo eenvoudig en de titel zo bijzonder dat je je afvraagt hoe iemand daar een verhaal van kan maken. Elsschot kan dit. De gehele aangelegenheid blijkt een ontgoocheling en als hij de affaire afrondt, voelt dit voor Laarmans als een verlossing.

Naast de autobiografische aspecten in deze roman zitten er ook verwijzingen naar bijna alle voorgaande romans en novelles in dit verhaal verborgen. Elsschot is een ster in het verbergen van talloze hints en verwijzingen in zijn boeken zonder in herhaling te vervallen. Ook in Kaas valt zijn prachtige schrijfstijl op met mooie, niet al te lange zinnen. Hierbij weet hij uitermate beeldend te schrijven zonder dat hij ooit een woord te veel gebruikt. Ook in kaas heeft Elsschot de humor niet geschuwd. Hij schrijft met een ironische ondertoon. Bij herlezing van het boek zal steeds meer humor opvallen.

Kaas is een onderhoudend boekje voor iemand die het voor het eerst leest. Pas als je alle verwijzingen herkent, de onderliggende boodschap uit zijn verhaal haalt, de humor niet meer over het hoofd ziet en zijn onnavolgbare schrijfstijl gaat onderkennen, dan pas herken je het geniale in zijn gehele oeuvre.