Weg met Peter Pan!

Op 25 Juni 2009 stierf popster Michel Jackson. Hij leefde al jaren teruggetrokken op zijn landgoed Neverland, vernoemd naar het eiland van Peter Pan, zijn grote voorbeeld. Net als Peter Pan wilde hij nooit opgroeien. Deze angst om volwassen te worden, het Peter Pan-syndroom, wordt door veel volwassenen gevoed. Kinderen krijgen van ouders en leraren te horen dat ze er beter nu maar van genieten, nu het nog kan. Immers 'de gelukkigste tijd van je leven is je jeugd'. Filosofe Susan Neiman vindt dat dit moet veranderen. Iedereen weet toch, dat het flauwekul is, waarom blijven we kinderen dit dan toch wijsmaken?
Haar boek Waarom zou je volwassen worden? is een pleidooi voor het omarmen van volwassenheid. We moeten juist proberen volwassen te worden, niet ondanks maar omdat het moeilijk is. In het begin van het boek pleit Neiman voor eerherstel van de waarden van de Verlichting. Dit is noodzakelijk, want anders moeten we ons berusten in premoderne nostalgie of postmoderne achterdocht. Wat volgt is eerst een historische inleiding, gevolgd door haar ideeën over opvoeding, gebaseerd op het werk van Verlichtingsfilosofen Jean-Jacques Rousseau en Emmanuel Kant. Geen verrassing, Neimans favoriete filosofen figureren in al haar werk.

Wat Waarom zou je volwassen worden? anders maakt dan haar andere boeken, is de focus op opvoeding. Ze ontwikkelt in slechts een paar honderd pagina’s een pedagogische filosofie, die ouders maar zeker ook kinderen zou moeten aanspreken. Praktische tips als 'omring je altijd door slimmere mensen' klinken nogal belegen, maar worden door Neiman goed gebruikt om de soms wat zware filosofisch onderbouwing te illustreren. Na haar pleidooi voor volwassen worden, behandelt ze de logische vervolgvraag: 'Hoe dan?'. Er zijn drie gebieden, waar je je als adolescent op zou moeten richten: je opleiding, reizen en je werk. Zo kan reizen nuttig zijn, maar alleen dan wanneer we ons niet opsluiten in de veilige cocon van een groepsreis of een uitwisselingsproject waarin alles voor ons wordt geregeld. We moeten het juist moeilijk hebben, geconfronteerd worden met talen die we niet spreken en culturen die we niet begrijpen. Alleen dan leren we universele waarden te onderscheiden van onze vooringenomen standpunten. Door fouten te durven maken en van zoveel mogelijk verschillende perspectieven kennis te nemen, ontdekken we meer en meer over onszelf. Het is te hopen, dat deze boodschap het door haar gewenste publiek weet te bereiken. In een tijd waarin jongeren steeds minder lezen, is een boek misschien niet het beste medium. Maar als Waarom zou je volwassen worden? een ding duidelijk maakt, dan is het wel de verantwoordelijkheid van volwassenen om te stoppen met het tot Peter Pan kleineren van de jeugd. Af en toe wordt er een open deur ingetrapt, maar desondanks een verrassend werkje door een van de belangrijkste hedendaagse verdedigers van de Verlichting.

Lees het interview met Susan Neiman