Focussen op Focus, met nieuwe bril

Wereldberoemd werd hij met zijn toneelstuk Death of a Salesman (Dood van een handelsreiziger). De Amerikaanse toneelauteur Arthur Miller (1915-2005) schreef dan wel korte verhalen, filmscenario’s en hoorspelen, toch is Focus zijn enige roman. Ooit was hij een van de drie echtgenoten van de wulpse filmdiva en icoon van de jaren vijftig, Marilyn Monroe. Hun huwelijk heeft uiteindelijk slechts vijf jaar standgehouden.

“Maar wat was er dan precies uit te leggen? Daar probeerde hij nu achter te komen. Goed, dacht hij, ik zou hem ervan kunnen overtuigen dat ik geen jood ben. Stel dat ik zelfs zo gek zou zijn om mijn doopakte voor hem mee te nemen. Goed. Dan zou hij geloven dat ik ben wat ik werkelijk ben.”

New York, de Tweede Wereldoorlog nadert zijn einde. Lawrence Newman is een eenzaat, hij werkt als kantoorbediende. Hij is een echte racist, haat kleurlingen en joden, zoals heel wat Amerikanen. Als zijn baas hem aanraadt een bril te dragen, wordt ook Newman een slachtoffer van discriminatie. Men denkt immers dat hij – door zijn nieuwe uiterlijk – jood is. Zijn baan kwijt, het betekent eveneens dat zijn toekomstperspectieven prompt onderuit worden gehaald. Hij wordt geplaagd en bedreigd door het Christelijk Front.

De auteur zelf was een kind uit een Joodse familie; hij wist inderdaad best waarover hij toen schreef. We zijn intussen meer dan 70 jaar later, Jodenhaat bestaat nog steeds. Daarom is deze roman nog steeds actueel. Het is jammer genoeg een vaststaand feit dat mensen vaak veel te snel oordelen/beoordelen, enkel en alleen op basis van het uiterlijk van anderen. In zijn roman zette Miller een stukje Amerikaanse geschiedenis neer, waarbij de lezer een eenvoudige jan met de pet volgt. Een meeloper die evenwel vol is van eigenwaan. Schrijnend om te lezen wat bepaalde vooroordelen, racisme en antisemitisme doen met een mens. Monotoon wordt het nooit; er zijn voldoende elementen aanwezig om dit te voorkomen, zoals een portie spanning, dreiging en agressie. De verhaallijn waarin Newman huwt met Gertrude, de dame die hij eerder niet in dienst wilde nemen bij zijn werkgever, versterkt de belangrijkste thema’s uit het boek.

Focus is een uitdagend verhaal, waarin ignorantie en afkeer hun stempel kunnen drukken. Gedetailleerd beschrijft de auteur de situatie en zijn hoofdpersonage, zonder enige haast of iets over het hoofd te zien. Dit alles in een heel toegankelijke taal, zonder belerend te willen zijn. De onverwachte wending in het laatste hoofdstuk zet de lezer aan tot nadenken.

Uitgeverij Van Oorschot heeft een magische formule in haar bezit om een vergeten oudje nieuw leven in te blazen. De uitgever focust op Focus - voor het eerst verschenen in 1945 - met een nieuwe bril, terwijl Babet Mossel zorgt voor een flitsende vertaling.