Een boek om van te smullen

Een boek om van te smullen

Kathy Mathys opent haar boek Smaak; Een bitterzoete verkenning met iets wat bijna een geloofsbelijdenis mag heten: “Terwijl ik mijn materiaal verzamelde, begon het me te dagen dat
de tafel een van de weinige resterende plekken is van zintuiglijk leven. We houden ons op in winkelcentra die overal hetzelfde ruiken, verkiezen digitale muziek boven het tactiele plezier van een vinylplaat en zijn te zeer gekluisterd aan onze beeldschermen om te voelen hoe de wind aantrekt. Wanneer we eten, doen alle vijf zintuigen mee. Dit boek is dan ook een pleidooi voor een vol leven. Een leven met neus en mond, oren en ogen, vingers, hoofd en hart.”
En inderdaad, Smaak is een enthousiast boek geworden. Een bonte verzameling van non-fictie en fictie, wetenschap en literatuur, teksten over eten en teksten over mensen. De hoofdstukken brengen ordening aan: het boek begint met de kindertijd en eindigt met de laatste levensjaren; daartussen worden de hoofdstukken eenvoudig aangeduid met de smaken zoet, zout, zuur, bitter, umami, vettig, puur, pittig en – jawel! – onsmakelijk.

Smaak is een erudiet boek. Het bevat een ongelofelijke hoeveelheid wetenswaardigheden. Culinair, biologisch, psychologisch, geografisch, historisch, literair, cultureel, antropologisch – uiteenlopende gebieden, maar alle gegroepeerd om het thema smaak. Voor de gretige lezer is er een keur aan titels van boeken waarin naar eten wordt verwezen. Kookboeken natuurlijk, maar ook veel boeken van literaire schrijvers als – een willekeurige greep – Lydia David, Charles Dickens, Hilary Mantel, Sarah Waters, Reve. Dat Kathy Mathys zowel culinair als literair journalist is, blijkt een wel heel gelukkige combinatie voor dit boek te zijn.

Smaak is ook een speels boek. Elk hoofdstuk begint met een (zeer) kort verhaal, geschreven door Mathys zelf. Zo’n verhaaltje sluit de ene keer aan bij het betreffende thema, de andere keer gaat het er dwars tegenin. Verrassende titels hebben die verhaaltjes. “Meneer Dubois dineert buitenshuis” bijvoorbeeld, of “Want ze hadden allen honger”. De schrijfster neemt je een sprookjeswereld in. Tegelijk is zij aards: ze heeft niets tegen gulzigheid, geeft uitdrukkelijk aan zich met name met de thuiskeuken en weinig met de high brow restaurants bezig te houden, beschrijft hoe ze als kind opgetogen meeleefde met de slacht. Als ze de “kindertafel” beschrijft waaraan zij en haar broer, neefjes en nichtjes uitbundig zaten te eten, verzucht ze: “Wat ben ik blij dat we meededen met de groten, parelhoen aten, duif, coquilles en forel. Geen kindermenu’s voor ons, wij konden wel wat hebben.”

Hoe erudiet, speels, romantisch en aards ook: vooral is dit een intiem boek. Man, familieleden, vrienden en vriendinnen passeren geregeld de revue. Een verjaardagsfeestje van het nichtje van wie de schrijfster de peettante is, vakanties met man en vrienden, herinneringen aan het vakantiehuis van de schoonouders, kokende vriendinnen na een deprimerende periode in het ziekenhuis – het wordt uiterst liefdevol maar zonder een spoor van sentimentaliteit beschreven.

En dan, na haar omzwerving door het land van de smaak, besluit Kathy Mathys, trouw aan haar beginselverklaring bij de start van haar boek: “Laten we feesten nu het nog kan, laten we de tafels bijeenschuiven. (…) Laten we een ketel op het vuur zetten, zo ruim dat een kind erin kan baden. Laten we koken, we hebben tijd, het mag wel even duren.”


Een mooi boek dus. Is er niets op aan te merken? Natuurlijk wel. Voor sommige mensen zal de opeenvolging van al die wetenswaardigheden iets te veel van het goede zijn. De lezer die graag aan de hand genomen wordt en de liefhebber van structuur hebben misschien niet genoeg aan de gegeven indeling in hoofdstukken. Mathys’ sub-kopjes zijn wel mooi en poëtisch maar niet bepaald richtinggevend. Om een paar voorbeelden te geven: “Bespaar ons een bitter hart”, “Witte dauw en vorst”, “Een dichtbevolkte tong”. Maar wie daarop let is een kniesoor. En wie wil een kniesoor zijn na het lezen van deze barokke lofzang op het leven?

Kathy Mathys is auteur, journaliste en schrijfdocente. Zij geeft les in haar eigen Writerskitchen en aan de Schrijversacademie in Amsterdam. Voor de Belgische krant De Standaard schrijft zij over Engelstalige literatuur, voor Bouillon! over eten. Zij zat in de jury van de AKO Literatuurprijs en de Gouden Uil. Smaak is haar eerste boek, uitgegeven door De Bezige Bij Amsterdam/Antwerpen.