Recensie Lotgevallen van een beddenverkoper

Een bijzonder boek tegen de achtergrond van de geschiedenis van (oost)Duitsland in de 20e eeuw.

Heinrich Hampel, de hoofdpersoon, komt uit een west-Duitse familie die al voor zijn geboorte, in 1931, naar Jena (DDR) is verhuisd. Hij is van kinds af aan het zwarte schaap van de familie. Heinrich heeft een paar grote problemen: zijn voorliefde voor drank en vrouwen en het leven op veel te grote voet. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de familie Hampel gedwongen 5 jaar in de Sovjet-Unie door te brengen, om daar, als een soort van herstelbetaling, te helpen een glasfabriek op te bouwen. Bij terugkeer naar Jena, is ook het oosten van Duitsland communistisch geworden en de familie Hampel vlucht naar het westen.

In het westen maakt Heinrich carrière als beddenverkoper. Door zijn avontuurtjes met vrouwen, wordt hij al snel een topverkoper en op aanraden van zijn minnaares begint hij voor zichzelf. Hij beschouwt zijn omzet als winst en leeft niet alleen met zijn gezin ver boven zijn stand, maar laat ook zijn minnaares baden in luxe. Als de schulden erg hoog oplopen en hij failliet dreigt te worden verklaard, vlucht hij naar de DDR. Zijn vrouw komt hem, met de kinderen, nog na ook.
In de DDR gaat het niet veel beter met Heinrich: ook hier blijft hij zich in de problemen werken met geld, drank en vrouwen.

Het levensverhaal van Heinrich verloopt niet chronologisch. Ieder hoofdstuk beschrijft een bepaalde periode en daarin zitten terugblikken, maar soms ook vooruitblikken.
Ondanks dat er soms zware dingen worden beschreven: Heinrich's rol als soort van spion voor de stasi, het feit dat de ene helft van de DDR in opdracht van de stasi de andere helft in de gaten moest houden, de ernstige tekorten in levensmiddelen daar en natuurlijk het gebrek aan vrijheid, wordt dit alles vrij luchtig beschreven. Enerzijds is dit de kracht van het boek: een luchtig, soms humoristisch verhaal, af en toe lezend als een soort van klucht, dat tevens zeer herkenbaar is voor iedereen die de jaren voor de val van de muur nog enigszins bewust heeft meegemaakt. Anderzijds vind ik het ook een zwak punt in het boek: de karakters hebben niet veel diepgang en ook de beklemming van het leven in een totalitaire maatschappij komt niet uit de verf.
Wel sterk vind ik hoe naar voren komt dat mensen, uit oportunisme, onnadenkendheid, gemakzucht en politieke desinteresse, maar ook door chantage, terecht komen bij totalitaire politieke partijen, in dit geval de nazi's, beschreven in het hoofstuk over de jaren dertig en veertig, en de communisten.
Geen topper, maar een goed boek dat ik met veel plezier gelezen heb.