Recensie Wolkenatlas

Wow! Wat een mindfuck! Serieus, dit boek is echt ingenieus gewoon! Schrijver David Mitchell heeft met 'Wolkenatlas' een waar meesterwerk afgeleverd: een boek met zes korte verhalen, waarvan er vijf worden onderbroken, maar die allemaal met elkaar in verband staan.

We zien hoe het Pacifische dagboek van Amerikaans advocaat Adam Ewing uit 1850 van invloed is op de brieven van de Engelse oplichter Robert Frobisher, naar zijn goede vriend/geliefde Rufus Sixsmith, uit 1931. Sixsmith speelt daarentegen weer een rol in de Luisa Rey-thriller, gesitueerd in Californië in 1975, die op haar beurt weer van invloed is op de hedendaagse (lees: 2004) komische vertelling van de bejaarde Engelse uitgever Timothy Cavendish. Na Cavendish gaat de fantastie met Mitchell op de loop, want je bevindt je ineens in het futuristische Nea So Copros, het voormalige Korea, waarin we een interview (orison) van de kloon Sonmi-451 kunnen lezen. In het laatste verhaal, gesitueerd in het post-apocalyptische Hawaï, wanneer de mensheid bijna volledig ten onder is gegaan en de wereld alleen nog maar wordt bewoond door een primitief volk, vertelt de oude Zachry hoe zijn jonge jaren zijn vergaan en hoe de god Sonmi (!) en de boze geest Old Georgie een rol in zijn leven hebben gespeeld.

Na het verhaal over Zachry gaan de eerdere verhalen weer verder, met in de juiste volgorde: Sonmi-451, Timothy Cavendish, Luisa Rey, Robert Frobisher en ten slotte Adam Ewing. Het boek leest daarom als een soort baboesjka-pop: het valt als het ware uit elkaar en wordt na het post-apocalyptische verhaal weer in elkaar gezet, waardoor het een logisch geheel wordt. Elk verhaal is telkens weer in een geheel andere stijl geschreven. Of het nou in de stijl van een oud dagboek, vooroorlogse brieven, een spannende thriller, een komedie, een futuristisch interview of een spannend verhaal bij een kampvuur is, er is voor ieder wat wils. Door de verschillende stijlen waan je je in verschillende dimensies en door Mitchell's ingenieuze schrijfstijl kan je niet anders dan meeleven met de hoofdpersonen.

En hoewel 'Wolkenatlas' een geniaal boek is, kon mij het verhaal van Adam Ewing toch minder boeien dan de rest van het boek. Jammer dat het daar dan weer mee begint én eindigt. Het middelste gedeelte (het zesde, post-apocalyptische verhaal, dus) was op zich best moeilijk door te komen door de primitieve taal die werd gesproken. Wel goed verzonnen en ook fantastisch vertaald, dat wel. Je moet er maar opkomen! Mijn favoriete gedeelten zijn overigens de thriller van Luisa Rey, het komische verhaal van Timothy Cavendish en het interview met de kloon Sonmi-451, die toevallig genoeg ook de corrumperende macht van grote bedrijven en overheidsinstanties weergeven.

Anyway, hier en daar zie ik ook negatieve comments over het boek, vooral over het 'feit' dat het slecht vertaald zou zijn. Als student vertaler Engels kan ik zeggen dat dat zeker niet het geval is! Met het vertalen van literaire romans kan je natuurlijk wat vrijer zijn dan met juridische of medische teksten, dat is gewoon een feit. Sterker nog: letterlijk vertalen in een roman zou een vreemd- en krom lopende vertaling opleveren, al kan een vertaler zich natuurlijk niet al te veel vrijheden permitteren (behalve als je een primitieve taal als die van Zachry moet omzetten in een begrijpelijke tekst!). En behalve de letterlijke overname van termen als inches, yard, pounds, voet en mijl (die hadden best even omgezet kunnen worden in bijvoorbeeld centimeters, meters, grammen en kilometers), is 'Cloud Atlas' prima vertaald. Sterker nog: sommige dingen in de vertaling voegen zelfs nog eens wat toe, omdat je de clou in de originele versie gemist had, bijvoorbeeld. Er waren wel een paar spellingfoutjes, maar dat heeft denk ik meer te maken met de typografie van het boek...

Al met al, en ondanks het minder boeiende verhaal van Adam Ewing, heeft 'Wolkenatlas' de eerste plaats als mijn favoriete boek overgenomen van de scifi-serie 'Gone', gewoon omdat het een geniaal, briljant en ingenieus (ja, ik weet dat dat synoniemen zijn) boek is. Zoals ik in het begin van mijn review al bekendmaakte: wat een mindfuck! Geen enkel boek heeft me na het omslaan van de laatste pagina nog zó lang in de ban gehouden als menig ander boek dan ook. En je bent een goede schrijver en verhalenverteller als je dat bij MIJ voor elkaar krijgt! I was blown away! David Mitchell kan dit meesterwerk gewoon niet meer overtreffen. En doet hij dat wel, dan is hij beter dan ik had gedacht!