De ruwe diamant werd met kunde geslepen

In zijn romandebuut “Bloemkool uit Tsjernobyl” vertelt Roman Helinski het (deels autobiografische) verhaal van een zoon (in het boek Victor) die opgroeit in een gezin met een vader (in het boek Roman) diezich als een liefhebbend maar tegelijkertijd zeer egocentrisch man profileert.
Roman (de schrijver dus niet de vader) baseerde zich voor zijn roman (deels) op zijn eigen vader en deze onduidelijkheid over wat nu juist feit en wat fictie is, intrigeert de lezer. Het is natuurlijk zo dat met een vader die op zich al een romanfiguur is, je waardevol materiaal in handen hebt maar de ruwe diamant moet natuurlijk nog geslepen worden!
Roman Helinski schrijft vlot zonder al te langdradige beschrijvingen met overbodige adjectieven. Hij maakt rake observaties en vermijdt clichématige bedenkingen. Het boek getuigt van veel vertelplezier, de schrijver wil met een niet-aflatende focus de anecdotes wereldkundig maken. De energieke manier waarop de avonturen en de anekdotes verteld worden geven het verhaal een zekere intensiteit/ diepgang.
De ondertitel "Een vadergeschiedenis" geeft volgens mij het hoofdthema van het boek weer: het verhaal van een vader geschreven vanuit het oogpunt van de zoon, de relatie vader-zoon. Dit hoofdthema vinden we op twee niveaus terug: net zoals Victor over Roman vertelt, vertelt Roman op zijn beurt over zijn Poolse vader Dzia Dzio. Dit verklaart ook waarom het personage van Victor vrij vlak uitgewerkt is. De auteur wil scherpstellen op de vader en maakt de bewuste keuze de andere personages enkel een ondersteunende rol te laten spelen.
Het verhaal is op intelligente wijze opgebouwd en bestaat uit 2 chronologisch separate delen. Binnen elk van deze 2 delen zijn er flashbacks en –forwards. Deel 1 omvat de jeugdjaren van Victor; in deel 2 is hij volwassen. Hoofdpersonage Roman kent de grootste evolutie tussen beide delen en gaat naarmate het verhaal vordert steeds meer buiten de lijntjes kleuren tot hij uiteindelijk definitief uit beeld (naar Afrika) verdwijnt. De verteller (Victor) evolueert van een vrij passieve, weinig assertieve houding tot de zoon die het leven van de verdwenen vader overschouwt en er de nodige conclusies met betrekking tot zijn eigen leven aan vastknoopt. De moeder van Victor neemt gaandeweg ook een minder passieve houding aan. Initieel ondergaat de moeder de situatie maar is ze niet gelukkig; uiteindelijk bouwt ze een nieuw leven op met een andere man. Treffend is ook de wijze waarop de Poolse afkomst en familieleden in het verhaal verweven worden en ten dienste staan van de uitwerking van het karakter van de vader.
Doorheen het boek zien we een zoon die zijn vader probeert en leert te begrijpen (of een zoon die grote loyaliteit richting zijn vader toont).
En de titel? Roman (de vader van Victor) is ten tijde van de crisis rond de kerncentrale van Tsjernobyl voor een congres in Sofia. Roman brengt bij zijn terugkeer als geschenk verse bloemkool mee en maakt er soep van, waarna hij vertelt dat de bloemkolen uit Tsjernobyl komen.
Deze anecdote symboliseert het karakter van de vader. Hij heeft er geen probleem me de werkelijkheid wat aan te dikken als dit een leuk verhaal oplevert.
Op basis van het leesfragment en de flaptekst verwachtte ik een boek dat van veel vertelplezier getuigt, vol anecdotes, waarin het voor de lezer niet helemaal duidelijk is wat feit en wat fictie is. Deze verwachtingen heeft het boek zeker waargemaakt. Daarnaast heeft de auteur mij kunnen raken in die zin dat ik redelijk wat empathie voel (of kan opbrengen) voor de verschillende personages. Het boek brengt een genuanceerd, subtiel maar tevens pijnlijk portret van een vader die zich als een liefhebbend maar tegelijkertijd zeer egocentrisch man profileert. De auteur heeft volgens mij geen overkoepelende boodschap willen meegeven. Er zijn wel een aantal levenslessen die de lezers (en vermoedelijk ook de auteur) ten harte kunnen nemen, zoals “met mijn eigen zoon / kinderen zal ik het toch anders aanpakken”.