De Amerikaanse droom najagen

"De man die alles achterliet" is een historische roman die auteur Tanya Commandeur baseerde op een stukje geschiedenis van haar eigen familie. David Buijser is elf jaar wanneer zijn vader Johannes (de betovergrootvader van de auteur ) besluit zijn Amerikaanse droom na te jagen en het gezin in de steek laat. Tien jaar later vindt David onder het bed van zijn moeder een vijftigtal brieven van zijn vader. Zijn verbitterde moeder heeft deze brieven de hele tijd voor haar kinderen verborgen gehouden. Deze ontdekking zet David er toe aan het spoor van zijn vader te volgen in een poging zijn flou geworden beeld weer scherp te stellen.
David en Johannes zijn de uitgesproken hoofdpersonages in dit boek. David kent de belangrijkste ontwikkeling en zijn personage spreekt mij daarom ook het meeste aan. Johannes is een impulsieve en onberekenbare man met wie samenleven allesbehalve eenvoudig is. Als lezer twijfel je geregeld of hij nu daadwerkelijk je medelijden verdient. David wordt sterk beïnvloed door de - vaak gehoorde - treffende gelijkenis met zijn vader. Daarin wortelt zijn doelstelling om het beter trachten te doen dan zijn vader en de vermeende gelijkenis te weerleggen. De vrouwelijke personages spelen meer op de achtergrond maar sommigen (vb. Lena) profileren zich desalniettemin als sterke persoonlijkheden.
"De man die alles achterliet" verwijst in eerste instantie naar Johannes die echt alles (inclusief vrouw en kinderen) in Nederland achterliet. Later volgt David het voorbeeld van zijn vader en laat hij ook heel wat achter (maar toch iets minder drastisch dan in het geval van Johannes). De vlag (titel) dekt dus perfect de lading (ttz de inhoud van het verhaal).
Het boek laat zich bijzonder vlot lezen. De plot is dan ook helder en logisch opgebouwd maar zonder dat er heel verrassende plotwendingen plaatsvinden. Het verhaal wordt rechttoe rechtaan verteld (ook chronologisch zonder flashbacks/-forwards) maar toch wordt niet alle info onmiddellijk prijsgegeven. De nadruk ligt op de karakterschetsen / -ontwikkelingen van de hoofdpersonages. De personages zijn mooi uitgewerkt en er wordt aandacht besteed aan hun worsteling met hun innerlijke conflicten. De auteur streeft er niet echt naar het verhaal spanning mee te geven, wat absoluut niet betekent dat het verhaal niet boeiend zou zijn. Er worden ook geen perspectiefwisselingen gehanteerd: het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van David. De afwisseling tussen dialoog, beschrijving, weergave van brieven draagt bij aan de nodige afwisseling om zo het verhaal boeiend te houden.
De schrijfstijl van Tanya Commandeur spreekt mij best aan. Ze heeft alleszins een vlotte pen, de dialogen zijn levensecht en passen bij het tijdvak waarin het verhaal zich ontrolt (begin twintigste eeuw) en ook de meeste beelden vind ik sprekend. De openingszin “De dag waarop de waarheid als een dode vis zou komen bovendrijven begon als de duizend dagen ervoor” is hiervan een meer dan geslaagd voorbeeld.
De auteur wou in eerste instantie een roman schrijven waarin ze aan de hand van een familiegeschiedenis een tijdbeeld probeert te schetsen van de (soms moeilijke) levensomstandigheden aan beide kanten van de oceaan. Ze heeft niet zozeer een boodschap willen meegeven. Als lezer blijft je wel een aantal opvallende elementen bij: de sterkte van familiebanden, vader en zoon die moeilijk met – maar ook niet zonder – elkaar kunnen leven, het in de voetsporen van je vader treden ten opzichte van je eigen pad volgen.
“De man die alles achterliet” voldoet zeker aan mijn toch redelijk hooggespannen verwachtingen. Inhoudelijk slaagt het boek er in om een mooi tijdbeeld te schetsen van de (soms moeilijke) levensomstandigheden aan beide kanten van de oceaan. Daarnaast zijn de personages mooi uitgewerkt en wordt aandacht besteed aan hun worsteling met hun innerlijke conflicten. Tanya heeft natuurlijk wel een keuze moeten maken uit de veelheid aan historische gebeurtenissen die verder uitgewerkt konden worden en dit zal een aantal lezers misschien ontgoochelen . De auteur heeft mij zeker kunnen raken, allereerst door de tragiek van het verhaal. Daarnaast werd ik ook getroffen door de verhouding vader-zoon (die moeilijk met - maar ook niet zonder - elkaar kunnen leven) en de ontwikkeling die David doormaakt (gelijken op/ verschillen van zijn vader).