'Wat als...' tot een kunstvorm verheven.

Ongeveer in dezelfde periode dat Jean M. Auel de wereld veroverde met 'de stam van de Holenbeer' schreef Harry Harrison de 'Eden' -trilogie: Ten westen van Eden, Winter in Eden en Terugkeer naar Eden. De boeken kregen veel minder aandacht maar onder SF-liefhebbers worden ze beschouwd als klassiekers. Harrison wordt sowieso gezien als een van de 'groten der aarde' als het om SF gaat.

In het Eden van Harrison is de meteoriet die de dino's uitroeide, nooit gevallen, en is de primitieve mensheid op het huidige Amerikaanse continent te vinden. De beschaving van de nazaten van de dino's bloeit op het Eurazische en Afrikaanse continent en is nauwelijks vergelijkbaar met wat wij kennen. De mensheid en de 'hagedisheid', Yilanè genaamd, leven naast elkaar, volledig onwetend van elkaars beschaving. Dat kan natuurlijk niet goed blijven gaan...

Er volgt een confrontatie tussen de primitieve mens en de Yilanè, verteld vanuit het oogpunt van Kerrick. Deze mensenjongen wordt gevangen genomen door de Yilanè en heeft daardoor een goed beeld van hoe deze beschaving in elkaar zit. Het verhaal wordt ook verteld vanuit Vainte, de leidster van de Yilanè, die het als haar opgave ziet om alle Ustuzou (= mensen) uit te roeien, als het vieze ongedierte dat ze zijn.

Ten Westen van Eden is een spannende alternatieve geschiedenis. Harrison speelt het klaar om de wereld van de Yilanè zodanig realistisch neer te zetten, dat hij volstrekt logisch lijkt in al zijn onlogica en je bereid bent om je ongeloof aan de kant te zetten. Hij bouwt de wereld van de Yilanè zorgvuldig op. Geen infodumps, maar gaande het boek wordt het beeld steeds duidelijker. Het beeld is bijzonder compleet: de Yilanè hebben een eigen cultuur, taal, kunst, voortplantingssysteem, technologie, filosofie en gevoel voor esthetiek. De leefwereld van de mensen wordt eveneens heel uitgebreid beschreven.

Het boek doet uitstekend waar SF goed in is: je na laten denken over wat nu eigenlijk 'de werkelijkheid' is. Het standpunt van de mensheid tegenover het standpunt van de Yilanè: ze zijn alle twee verdedigbaar. Het standpunt van de 'anderen' is, vanuit hun blik gezien, net zo valide als 'ons' standpunt. Het boek legt verder de vinger op de zere plek als het over klimaatverandering gaat. In de jaren '80 waren de meeste wetenschappers er nog van overtuigd dat we aan de vooravond stonden van een nieuwe ijstijd, een belangrijk thema in dit boek is dan ook hoe we omgaan met het kleiner worden van de leefbare wereld. Waar vlucht je heen als er geen voedsel meer is? Wat ben je bereid op te geven? Wat dat betreft is het boek nog steeds actueel, hoewel de vertaling soms de tand des tijds niet helemaal doorstaat. Dat mag geen bezwaar zijn om het boek nog eens terug uit de kast te pakken!