historische roman over liefde en verzet

Met Last en Liefde heeft Henriette de Smet een goed leesbare en mooie historische roman geschreven. Het boek is geschreven vanuit het perspectief van Celine en van Alie en aan de hand van hun onderlinge briefwisseling. Het is gebaseerd op een waargebeurd familieverhaal en is doorspekt met historische gebeurtenissen en gewoonten.


Celine is diep gekwetst als haar starre, autoritaire man, de relatie van hun zoon Arend-Jan met zijn vriendin Alie afwijst en het contact met hun zoon verbreekt. Daarmee verdwijnt de zon uit het leven van Celine. Arend-Jan trekt in De Brielle bij Alie in en richt zich op het opbouwen van hun leven daar, terwijl hij gepijnigd en koppig niets meer van zijn ouders wil weten. Hij krijgt een baan bij de gemeente en sluit zich aan bij de SDAP als verzet tegen de gevestigde politiek. Alie is een bescheiden, eenvoudige vrouw, die als weeskind niet gewend is aan rijkdom of ontwikkeling. Zij koestert de liefde van Arend-Jan, maar voelt zich schuldig dat hij door haar zijn ouders en erfdeel kwijt is. Celine worstelt met haar rol als echtgenote enerzijds, waarbij ze gehoorzaam hoort te zijn aan haar man, en de liefde voor haar kind anderzijds, waardoor ze zich niet kan neerleggen bij de verbanning van Arend-Jan. Celine besluit een brief te schrijven aan Alie. Hiermee ontstaat een voorzichtige briefwisseling waarin Celine en Alie een onderlinge band krijgen, maar ook een band in stand houden richting hun partners, terwijl de brieven een groot geheim voor hen zijn. Deze briefwisseling stimuleert Alie meer te gaan lezen, waarbij ze meer over het leven gaat nadenken. Celine gaat een vriendschap aan met Emilie, een vrouwenactiviste, die zich inzet voor gewonde soldaten. Onder invloed van Emilie laat Celine meer geheim verzet tegen haar echtgenoot zien, door stiekem boeken over emancipatie te lezen, te naaien voor gewonde soldaten en door de eerste vrouwenbroek te kopen. Opmerkelijk is de gedragsverandering van Theodoor, die meer contact krijgt met Emilie als Celine ziek op bed ligt.


Het is lang onvoorspelbaar hoe het boek gaat verlopen, waarbij de vragen blijven. Hoe gaat het verzet tegen de gevestigde orde (en bedekt daarmee tegen Theodoor) een rol spelen? Kan er nog iets van verzoening ontstaan tussen Arend-Jan en zijn ouders? Wat doet Theodoor terwijl hij zegt te gaan werken? Terwijl je toch een positief einde verwacht, is de ontknoping onverwacht en duurt deze tot het einde van het boek. Knap gedaan.