Plaatsvervangende schaamte

In Dagen van schaamte van Lieneke Dijkzeul maken we kennis met Pieter Elting, een man die het zo druk heeft gehad met zijn werk, dat zijn privéleven er duidelijk onder te lijden heeft gehad. Nadat hij ook nog een affaire met een andere vrouw heeft gehad, wordt hij door zijn vrouw verlaten. Hij drinkt vrij veel, is wat te dik en maakt op de lezer niet bepaald een erg sympathieke indruk.

Pieter wordt ontvoerd, dat gebeurt al helemaal aan het begin van het boek. Als lezer heb je, net als Pieter, aanvankelijk geen idee over het waarom van de ontvoering. Je leeft mee met zijn vragen en met alle ongemakken waar hij mee te maken krijgt. Je ervaart als lezer plaatsvervangende schaamte om wat hij mee moet maken. Zijn ontvoerders blijken geen losgeld te willen; hij moet alleen zelf achterhalen waarom hij ontvoerd is.

Vanaf dat moment kom je als lezer in een soort spagaat. Heeft Pieter zijn ontvoering dan verdiend? Wat heeft hij dan gedaan? En kun je als mens überhaupt iets gedaan hebben wat een dergelijke behandeling rechtvaardigt?
Anderzijds ontdek je als lezer gaandeweg het boek dat de situatie waarin Pieter zich bevindt ook wel bepaalde herkenningspunten heeft, waardoor je de reden van zijn ontvoering denkt te gaan begrijpen; het maatschappelijk probleem waaraan op de achterflap wordt gerefereerd. Die reden wordt nog duidelijker wanneer op ongeveer op tweederde van het boek het perspectief wisselt van Pieter naar dat van zijn ontvoerders.

Het boek is geschreven in een vlotte, sobere stijl die prettig leest. Je krijgt als lezer veel ruimte om dingen in te vullen, te combineren en te begrijpen. De combinatie van de thrillerelementen van de ontvoering met de beschrijving van de ontluisterende ervaringen die Pieter heeft, maken dit van boek een boeiend verhaal dat je, zeker in het begin, niet gemakkelijk weglegt. Wanneer je als lezer op een gegeven moment snapt hoe de vork in de steel zit, wordt het boek wel wat voorspelbaar. Bloedstollend spannend werd het daarom voor mij niet, maar het eind had ik toch niet helemaal zien aankomen.