Feit of fictie, mythe of werkelijkheid

En we noemen hem, de voor de Libris shortlist genomineerde roman van Marjolijn van Heemstra, gaat over een ik-figuur, die eveneens Marjolijn heet, zwanger is, en haar toekomstige zoon wil gaan vernoemen naar een oom. Toen ze achttien was kreeg ze via haar oma een ring, met het verzoek haar eerstgeboren zoon te vernoemen naar de in de familie legendarische oom Frans, die als bijnaam ‘bommenneef’ had, omdat hij op 5 december 1946 een bomaanslag gepleegd zou hebben via een als sinterklaassurprise verpakte bom, waarbij drie in de oorlog ‘foute’ Nederlanders zijn omgekomen. Partner D. heeft wat vraagtekens bij de vernoeming en daarom gaat de ik-figuur op zoek naar het ware verhaal achter bommenneef. Was hij een held of was hij een misdadiger, of misschien zelfs iemand die we nu een terrorist zouden noemen? Terwijl de weken van de zwangerschap verstrijken (het eerste hoofdstuk heet: Nog 27 weken) worstelt de ik-figuur zich door gesprekken met bejaarden, die haar oom bij leven rechtstreeks of, veel vaker, via via gekend hebben en door allerlei documenten in het Nationaal archief. De zoektocht is lastiger dan ze vooraf had ingeschat:

“Er zijn twee dingen die je niet terugvindt in historische documenten: datgene wat destijds voor kennis werd aangenomen en datgene wat niemand benoemd wilde hebben.”

Wat is mythe en wat is werkelijkheid? Wat is goed en wat is fout? Wat is feit en wat is fictie? En ten slotte: wordt de zoon van de hoofdpersoon vernoemd of niet? Want ‘een naam is altijd meer dan een naam’. Het zijn allemaal vragen die Marjolijn van Heemstra oproept met haar boek. Ze schrijft in een eenvoudige stijl, het boek leest vlot weg. Er zitten een paar leuke vondsten in, zoals de muggenplaag die het huis van de ik-figuur en D. op oudtestamentische wijze teistert. De ik-figuur had op de basisschool een vriendin die uit Den Helder kwam. Muggen worden daar ‘neven’ genoemd omdat ze na het steken bloedverwanten zijn. Ook het thema tijd zit mooi verweven in de roman, met als hoogtepunt een bezoek aan het planetarium van Eise Eisinga in Franeker. Helaas is er soms ook sprake van wat platgetreden beeldspraak, zoals een draaideur die iemand ‘uitspuugt’.

En we noemen hem is een zeer leesbaar boek met originele gedachtegangen over waarheidsvinding, mythes binnen families, de invloed van het verleden op het heden en de vraag of je inderdaad de chaos kunt bezweren met toewijding, met liefde en met tijd. Het perspectief vanuit een zwangere vrouw voegt ook iets toe; in zekere zin zou je het zelfs vanwege de hormonale stemmingswisselingen als min of meer onbetrouwbaar kunnen bestempelen. Alhoewel het boek snel leest, is het niet echt verrassend; wat Marjolijn ontdekt is redelijk voorspelbaar en dat maakt het boek inhoudelijk minder sterk. De vasthoudendheid waarmee de hoofdpersoon te werk gaat met haar onderzoek, wordt daarom soms ook minder begrijpelijk en bij vlagen zelfs vervelend.