Chicklit met een boodschap

Kan en wil chicklit/feelgood meer zijn dan louter lichtvoetig vermaak? Lezer(e)s(sen) doen het genre zelf vaak verontschuldigend af als letterkundig comfortfood, maar alle vierderangs Sex and the City fanfictie die in de loop der jaren onder de chicklitvlag is verschenen, kan niet verhullen dat Helen Fielding voor het Dagboek van Bridget Jones te rade ging bij Jane Austen. Overigens met wisselend resultaat. Het ze-krijgen-elkaar-wel/niet/toch-wel schema van Pride and Prejudice liet zich weliswaar heel aardig transponeren naar de laatste jaren van de twintigste eeuw, maar Bridget Jones was veel te veel vervuld van zelfbeklag om als een moderne, urbane reïncarnatie van Elizabeth Benneth, het wervelend middelpunt te kunnen zijn van een eigentijdse, subversieve zedenschets.

Hoewel chicklit vervolgens uitputtend voortborduurde op de luchtiger elementen uit Bridget Jones en daarmee een kwalificatie als ‘bakvisboeken voor volwassen vrouwen’ (zoals natuurlijk veel thrillers en alle biografieën van aan lager wal geraakte voetballers, jongensboeken voor mannen zijn) volledig over zichzelf afriep, lijkt er ruimte voor, en de laatste tijd ook groeiende behoefte aan, een realistischer, minder vrijblijvende thematiek. Sophie Kinsella die voorheen hersenloos consumentisme verheerlijkte in de acht(!) delen tellende (en vlot weg lezende) Shopaholic-reeks, kwam onlangs met een lang niet gek boek over een personage dat lijdt aan een angststoornis. Zij stapte hiervoor wel over naar het YA genre, waar serieuzere thema’s kennelijk meer geaccepteerd zijn. Anne West bleef met ‘Achter de geraniums?!’ haar genre trouw, maar moest voor haar visie op chicklit-die-ook-nog-ergens-over-gaat wel een uitstapje naar een andere uitgever maken.

‘Achter de geraniums?!’ vertelt van Fay, een jonge vrouw van begin dertig bij wie reuma is vastgesteld, een gegeven dat blijkens de tekst op het achterplat alsmede ook diverse interviews (helaas voor de schrijfster) niet fictief is. Het verhaal is dat echter nadrukkelijk wel en als om de (oplettende) lezer daaraan te herinneren, voert Anne West aan het begin een personage uit een van haar vorige boeken op als teamleider van Fay. Elders maakt ze behendig gebruik van geïnstitutionaliseerde chicklit-tropes. Zo laat ze Fay evenals Bridget in het Dagboek, lijstjes aanleggen. Waar Bridget echter haar inname van calorieën, alcoholica en nicotine bijhield, noteert Fay echter de dingen die zij niet meer kan of zaken niet meer voor haar lijken weggelegd door de plotseling opstekende reuma. Dit is zware kost voor een genre waar ‘hooking up with the right guy’ de probate oplossing voor ieder probleem lijkt te zijn, maar het werkt wonderwel. Fay’s worsteling om de ziekte in haar leven te integreren, maar hem niet te laten domineren, krijgt door de luchtiger beslommeringen en alledaagse muizenissen die ook aan bod komen, juist extra reliëf. Doordat ze realistisch wordt geportretteerd als een hedendaagse jonge vrouw (een vat vol tegenstrijdigheden, in gelijke mate onweerstaanbaar als onuitstaanbaar) en niet als patiënte die uitsluitend lijdt, wordt het soms schrijnende en schijnbaar uitzichtloze van haar situatie haarscherp invoelbaar. Een precaire balans die West knap weet te bewaren.

Qua thematiek valt ‘Achter de geraniums?!’ dus zeker onderscheidend te noemen, in andere opzichten is het een tamelijk standaard chicklit. Er is een wat zeepsopperige verhaallijn over van-oude-menschen-de-dingen-die-voorbijgaan met grote landhuizen, ferm onderdrukte gevoelens, een jachtgeweer en een stapeltje oude brieven die tegen testamentaire wensen in toch gelezen in plaats van vernietigd worden. Het is een subplot die welhaast vooroorlogs aandoet, maar die zich enigszins tot mijn schrik, afspeelt ergens tijdens de seksuele revolutie. Voor de rest staat het verhaal vanzelfsprekend in het teken van de zoektocht van Fay naar de liefde. En volgens de geldende genrewetten mag die natuurlijk pas zegevieren als er eerst op amoureus vlak ten halve is gekeerd (doch niet ten hele gedwaald) en er ook voor het overige de nodige misverstanden en obstakels zijn overwonnen. Dit leidt in ‘Achter de Geraniums?!’hier en daar tot forse plotingrepen en inconsistente karakterisering. Ook blijven sommige gebeurtenissen en bijfiguren, hoewel met humor doorspekt, steken in het karikaturale.

Fay gaat ervan uit dat de reuma haar dagkoers op de relatiemarkt heeft doen kelderen. Waarschijnlijk heeft ze daarmee wel een punt, maar een chronische ziekte kan ook dienen als schild om levensangst of angst voor intimiteit te verhullen. Het is een lijn die niet wordt uitgewerkt, maar uit het feit dat het liefdesleven van Fay voordat de ziekte zich openbaarde niet bepaald wervelend was, en dat ze zich wel erg vastklampt aan haar liefdesverdriet voor de ex die overduidelijk not-that-into-her was, zou kunnen blijken dat er misschien toch meer speelt. Hoewel ze niet te klagen lijkt te hebben over aandacht en avances van mannen, haalt Fay het zich op zeker moment in het hoofd dat haar enige kans op ware genegenheid gelegen zou zijn in een relatie met een man die zelf ook een chronische aandoening heeft. Heel geloofwaardig weet Anne West deze emotionele noodsprong van Fay niet neer te zetten, maar de uitwerking ervan geeft het verhaal een welkome kartelrand. De scenes tussen Fay en deze Rudolf zijn confronterend en pijnlijk en je leest ze dan ook met een mengeling van mededogen en plaatsvervangende schaamte. In deze passages overstijgt ‘Achter de geraniums?!’ het niveau van luchtig vermaak en stelt het terloops ook wezenlijke psychologische en maatschappelijke vragen aan de orde.

Uiteindelijk overwint, zoals het een chicklit betaamt, (zelf)acceptatie en echte liefde alles. Het is Fay gegund, maar dit opgelegde eind-goed-al-goed doet wel wat afgeraffeld en gemakkelijk aan. Zo lijkt het vlotte chicklitjasje dat deze vertelling voor het overige zo fraai accentueert, aan het einde toch nog een knellend keurslijf te worden.