'Beste' genreverhalen maken een matige verzamelbundel

Edge Zero pretendeert de ‘beste Nederlandse genreverhalen van 2015’ te bundelen. Een loffelijk streven, dat echter meteen vragen oproept. Wie namelijk de inhoudsopgave van Edge Zero naast de uitslaglijst van de verhalenwedstrijd verbonden aan de Harland Awards, ziet opvallend weinig overeenkomsten. Van de shortlist van vijfentwintig verhalen, komt er slechts een (en dan nog het op twee na laagst geplaatste) terug in Edge Zero. Is de rest van de shortlist niet ingezonden, of behoorden ze in de ogen van Edge Zero niet tot het beste wat het Nederlandse genre te bieden had? In het voorwoord van de bundel wordt immers gewag gemaakt van ‘opvallende keuzes die bij sommige wedstrijden gemaakt werden over hoog- en laaggeplaatste verhalen.’ Edge Zero beloofde daarnaast op de site verhalen volgens andere criteria te beoordelen dan de jury’s van andere verhalenwedstrijden : “We zoeken specifiek naar spannende verhalen, schrijvers die grenzen opzoeken, verhalen die een unieke blik geven op de wereld, of een unieke benadering pakken op een bepaald onderwerp. We geven de voorkeur aan ‘maatschappijkritisch’, ‘vreemd’, ‘nieuw’, ‘uitdagend’, ‘onconventioneel’.” Grensverleggend dus, of in goed Nederlands: ‘edgy’.

Grensverleggend, maatschappijkritisch, onconventioneel, dat klinkt als een beginselverklaring die een zekere thematische samenhang zou moeten garanderen, maar die is helaas ver te zoeken. De bundel is een koekblik gevuld met vijftien auteurs (op een uitzondering na overigens (voor zover ik kan nagaan) allemaal witte mannen van middelbare leeftijd of daarboven) die toevallig een genreverhaal schreven in 2015. Jorrit de Klerk doet met ‘Reset’ een moedige poging om het soort intelligente pulp te schrijven waaraan het in het Nederlandse genre inderdaad lijkt te ontbreken, maar helaas heeft zijn verhaal op het laatst een uitleggerige monoloog nodig om afronding te vinden. Ook jammer is dat de plot volledig gepikt is van ‘Memento’ en de wereld grotendeels van ‘Dark City’. Betrekt De Klerk zijn inspiratie tenminste nog van Netflix, Mark Ruyfellaert gaat te rade bij Lovecraft. Op het resulterende verhaal valt technisch weinig aan te merken en de liefhebber zal het zeker weten te waarderen, maar maatschappijkritisch en grensverleggend is het natuurlijk niet en je vraagt wat een dergelijke, eerbiedige Lovecraft hommage, hoe loepzuiver ook, te zoeken heeft in een bundel die een staalkaart van het Nederlandse genreproza anno 2015 heet te zijn.

Horror komt er sowieso bekaaid vanaf in Edge Zero. Het enige andere horrorverhaal is van Tom Thys en dat is behalve stilistisch hier en daar nogal onbeholpen ook wel erg schatplichtig aan ‘Lost souls’ van Poppy Z. Brite. Het is een dunne lijn die ‘beïnvloed worden door’ scheidt van regelrecht fanfictie schrijven en ik wil niet zeggen dat Thys die overschrijdt, maar de beide verhalen in deze bundel wekken toch de indruk dat horrorschrijvers van de lage landen misschien ‘een unieke benadering pakken,’ maar dat is dan wel de unieke benadering die reeds veel eerder gepakt werd door illustere voorgangers.

Peter Kaptein lijkt wel erg zijn best te hebben gedaan een ‘edgy’ verhaal te schrijven, misschien zelfs een beetje te veel, want het resultaat is een vertelling die dermate volgepropt is dat het plot, (dat voor zover ik kan ontwarren stevig op sleetse space-opera tropes rust) volledig overwoekerd raakt. ‘De aardappelen van Clingemans & co’ speelt zich dan weer af in een herkenbaar, door economische teruggang geteisterd hier en nu. De achterliggende gedachte dat we onze welvaart (of tenminste de zooi die wij voor dat geld toch niet kunnen laten liggen bij de Action of de Primark) voor een deel te danken hebben aan de misère van andere mensen, is onmiskenbaar maatschappijkritisch en daarmee sympathiek, maar het is natuurlijk tevens de gedachte achter ieder fair trade label in een supermarkt bij u in de buurt, dus een unieke blik op de wereld biedt het niet. De ernstige en humorloze uitwerking van het in wezen absurde gegeven, maken het verhaal taaier en langdradiger (en ook een tikje potsierlijker) dan het zou moeten zijn en de hoofdpersoon lijkt al naar gelang het plot het verlangt, te transformeren van een van zelfmedelijden vervulde loser tot een cynische zakkenvuller tot een idealistische zoeker naar waarheid en gerechtigheid tot een rouwende vader. Jammer van het wat vet aangezette sentiment en jammer dat ook hier een uitleggerige monoloog nodig lijkt om verhaal sluitend te krijgen. Niettemin het beste verhaal van de bundel.

Van de overige verhalen is alleen ‘De knipoog van de meermin’ van Jack Schlimazlnik nog de moeite van het vermelden waard. Hoewel te afstandelijk en te omslachtig verteld, bieden de ideeën, de zorgvuldig opgebouwde wereld en de sterk homo-erotische ondertoon, een intrigerende leeservaring. Het einde voelt echter als een onvervalste deus ex machina, de noodsprong van de schrijver die geen idee heeft hoe hij zijn verhaal moet beëindigen. Jammer.

Elders wordt gesproken over het hoge niveau dat deze bundel zou hebben. Dat zie ik helaas niet, wat ik wel zie is hier en daar een intrigerend idee dat vervolgens hier wat meer, daar wat minder, ten onder gaat in de uitwerking. En wat ik helaas ook veel te veel zie, ondanks alle ronkende retoriek over grenzen verleggen en ‘unieke kijk’, is te moeizaam zwoegen (een stevige redactieronde zou bijna al deze verhalen ten goede zijn gekomen) over reeds door anderen platgetreden paden. Natuurlijk moet je ergens beginnen en de doelstelling van Edge Zero is naast opportunistisch ook zeker sympathiek te noemen, maar de verhalen in deze bundel geven geen aanleiding elkaar op de schouder te slaan en te roepen dat we er eigenlijk al zijn en in niets onderdoen voor 'het buitenland'. Edge Zero toont slechts aan dat de kwaliteitsimpuls die dit initiatief ook beoogt te zijn, hard benodigd is. Het Nederlandse genre moet nog van ver komen, alleen hebben sommige schrijvers een iets minder lange weg te gaan dan anderen.