Recensie: Sprakeloos - Tom Lanoye

“En toch werd uitgerekend zij, door het leven dat ze altijd had geëerd – met bescheiden middelen en tomeloze ambitie, met trotse koppigheid en koppige trots – beloond met kwade dank en botte wreedheid. Ze verloor eerst haar spraak, dan haar waardigheid, dan haar hartenklop”.

Een inleiding met een gelijkwaardige kracht en diepzinnigheid als de wijze waarop de schrijver in kwestie het verhaal verteld over hoe het leven aan hem voorbijging, voornamelijk met de focus op zijn moeder en de neerwaartse spiraal die haar leven omwikkelde.

In drie hoofdstukken verteld Lanoye over zowel alledaagse gebeurtenissen als dramatische voorvallen. Van zijn kindertijd tot het overlijden van zij geliefde moeder - die hij talloze keren prijst in zijn literaire werk – niets gaat aan de feiten voorbij. Allereerst het hoofdstuk “Hij – Het verhaal van het verhaal”, dat zich voornamelijk focust op zijn vader en zijn functie in het doen en laten van het gezin. Vervolgens een hoofdstuk over moeder Josée Verbeek (“Zij – geslagen met verstomming”) waarin hij op een tragische, maar tezelfdertijd humoristische manier verscheidene gebeurtenissen aankaart. Het slotstuk van het boek (Ik – en wat nu?” omvat het onvermijdelijke einde aan zijn uitstelgedrag om over zijn moeders overlijden te praten. Het bestrijden van de leegte die hem omringd zal zich vertalen in dit boek.

Hoewel het boek niet altijd rozengeur en maneschijn vertolkt, waardeer ik de schrijfstijl van Lanoye enorm. Spelenderwijs met taalgebruik op een hoog-literair niveau pent hij de emoties neer zoals hij ze ervaart/ervoer, haast voelbaar voor de lezer. Een voorbeeld hiervan is het moment waarop hijzelf een gesprek met zijn moeder voert, die op het einde van haar dagen haast niet meer in staat is enige vorm van klank te maken. Dit hele tafereel wordt op zon ijzingwekkend koele manier verteld, dat de lezer haast het gevoel krijgt als toeschouwer aanwezig te zijn tijdens de laatste woordenwisseling tussen Lanoye en Josée in de ziekenhuiskamer.

Zoals reeds vermeld is het niet drama pur sang. Lanoye voorziet zijn boek van gepaste passages waarin hij op humoristische schrijfwijze een discontinuïteit weet te creëren met de vele tragische gebeurtenissen. Zo verwoord hij de dialoog tussen zijn moeder en zichzelf wanneer hij zijn geaardheid uit: Simpel, kort en bondig. Het is deze opmerkelijke droogheid en simpliciteit van de uitgeschreven dialoog die de tekst een humoristische touche geeft, maar tegelijk ook een excellent beeld vormt over hoe de eigenlijke woordenwissel tussen hem en zijn moeder moet gelopen zijn.

Aangezien het boek non-fictief is, is het moeilijk het boek anders te interpreteren dan het neergepend is. Wel maakt Lanoye af en toe gebruik van woorden en metaforen die niet altijd even duidelijk zijn voor een doorsnee lezer.

Persoonlijk vond ik het boek zonder meer pakkend, maar niet altijd even interessant. Ik betrap mezelf erop vaak meer geboeid te zijn over de manier waarop Lanoye schrijft dan de inhoud zelf. Er wordt niet veel aan de verbeelding overgelaten; Alles wordt immers haarfijn beschreven. Met name de doordeweekse gebeurtenissen, de zoveelste inzinking of beroerte die zijn moeder krijgt, ... Tevens ook een van de redenen waarom ik het boek inhoudelijk niet altijd even veel kon smaken.

Sprakeloos als titel van het boek, niet wat ik was na het lezen ervan. Ik kan niet anders dan lof spreken over de literaire vaardigheden die Lanoye hanteerd, maar een boek droog tot op het bot, met geen enkel aspect dat onbesproken wordt gelaten is niet hetgeen ik als amateurlezer zoek. Het lezen van een boek als dit vergt veel leesvaardigheid en de nodige interesse in iemands haast biografische vertolking. Beschikt men over zowel de vaardigheden als de interesse, zal het als een parel van een boek bevonden worden.