Alleen maar helden

Samuel Saunders baat de videotheek Movies Forever uit in Santa Monica (VS). Eigenlijk had hij een geëerd professor moeten zijn, maar zijn doctoraatsschrift werd destijds door zijn mentor afgewezen wegens onvoldoende gefundeerd. Ook het manuscript dat hij later op basis van dit gesjeesde proefschrift schreef, werd door de uitgeverijen niet drukrijp geacht en kwam er dus nooit. Zo’n dertig jaar later slaan Saunders’ stoppen door en na een treffen met de politie overlijdt hij aan zijn verwondingen.
Noch zijn boek, noch zijn proefschrift werden teruggevonden. Wel laat hij een verzameling stukken na (brieven, lijsten, notities, uitgeprinte internetpagina’s, geluidsbanden, stukken manuscript …) die aan het Film & Television Archive wordt geschonken.

Het is op basis van deze stukken dat Charles Lewinsky het proefschrift van Saunders zogenaamd reconstrueert, of beter gezegd: door de lezer laat reconstrueren. Saunders puzzelde de bronnen in de juiste volgorde aan elkaar en laat het aan de lezer over om er het verhaal in te vinden. Als keuze voor de vormgeving is dit beslist een uiterst origineel, maar wellicht niet voor alle lezers geslaagd opzet. De vele vertelstandpunten vergemakkelijken de lectuur (vooral aan het begin van het verhaal) allerminst.
Nu eens lees je in het dagboek van auteur Werner Wagenknecht, dan “luister” je naar een geluidsopname van het interview dat Saunders afnam van (derderangs)actrice Tiziana Adam of je leest een stuk uit het oorspronkelijke manuscript van Saunders. Naast deze drie hoofdbronnen, krijgt het verhaal ook vorm in brieven, e-mails, Wikipediapagina’s, delen van een filmscript, enzovoort. Lastig. Zeker het interview met mevrouw Adam werkt danig op de zenuwen omdat haar zinnen niet afgemaakt zijn omwille van de zogenaamde ‘gebrekkige originele geluidsopnames’. Deze vondst maakt het doe-het-zelfboek compleet.

Door te kiezen voor deze vorm zet Lewinsky anderzijds wel een huzarenstukje neer, want Alleen maar Helden wordt op die manier een verhaal in een verhaal. Saunders wilde met zijn proefschrift namelijk aan het licht brengen dat de bekende acteur Arnie Walton tijdens de filmopnames van Lied der Freiheit zijn collega Werner Wagenknecht om het leven bracht en daarvoor nooit werd vervolgd. En Lewinsky legt de lat nog hoger met een verrassende plotwending: deze Duitse propagandafilm wordt aanvankelijk in Kastelau gedraaid als dekmantel om uit Berlijn weg te komen, maar verandert met het keren van de overwinningskansen voor Duitsland in een verzetsfilm pro de VS. Om al deze kunstgrepen aan de lezer verkocht te krijgen, jongleert Lewinsky net iets te veel met logische verklaringen zodat Alleen maar Helden op den duur iets weg geeft van een zaterdagavonddetective. Well done, Lewi(n)s(ky)!