De donkere kamer van Damokles

Hoofdfiguur Osewoudt neemt tijdens de Duitse bezetting deel aan verscheidene ondergrondse acties. Iedereen in zijn omgeving valt vroeg of laat echter in Duitse handen ... Osewoudt zelf weet echter telkens op miraculeuse wijze te ontsnappen. Deze acties worden volgens Osewoudt gedirigeerd door een zekere Dorbeck, een Nederlands officier in Engelse dienst. Osewoudt handelt in een blind vertrouwen in en slaafse navolging van deze Dorbeck. Hij zou immers als twee druppels water op hem gelijken, maar zelf niet over de heldhaftigheid beschikken die Dorbeck tentoonspreidt. Door Dorbeck te gehoorzamen, voelt Osewoudt zich vervolmaakt. “Zonder Dorbeck ben ik niets,” oppert hij tegen het meisje waarop hij verliefd wordt. Feit is echter dat deze Dorbeck geheel spoorloos blijkt. Voor de Duitsers is Osewoudt een partizaan, voor de Nederlanders een collaborateur. Zowel wanneer Osewoudt door de Duitsers wordt opgepakt als wanneer hij na de bevrijding door de Nederlandse staat vastgehouden wordt, kan hij zijn onschuld nooit bewijzen omdat de vermeende echte schuldige –Dorbeck- niet kan gevonden worden (en wellicht alleen maar bestaat in Osewoudts verbeelding).

Omwille van de dubbelgangertechniek is het verhaal knap geconstrueerd maar niet echt spannend. Het boek (1958) heeft anderzijds de tand des tijds wel doorstaan. Hermans frisse stijl spreekt anno 2010 nog wel aan, maar verder word ik niet wild van het verhaal.