Gebroken Wilskracht

Over het onderwerp depressie zijn hele bibliotheken bijeengeschreven. Het is in onze op productiviteit gerichte samenleving dan ook psychische aandoening nummer 1. Psycholoog Jeffrey Wijnberg benadert het onderwerp echter niet alleen als professionele hulpverlener, maar ook als ervaringsdeskundige. De auteur maakte immers zelf tot twee keer toe een ernstige depressie door. Deze insteek maakt Gebroken Wilskracht daarom tot een bijzondere publicatie.

Beginnen doet Wijnberg met de omschrijving van de ziekte (want dat is het volgens hem op de eerste plaats) en de kenmerken ervan. Hier komt hij meteen bij de titel van het boek, want volgens hem is een depressie (burn-out, overspannenheid, zenuwinzinking …) niets anders dan gebroken wilskracht. De auteur omschrijft depressie als een coup van de hersenen die ervoor zorgt dat de patiënt gewoonweg tot niets meer in staat is (gebroken wilskracht), precies om overprikkeling een halt toe te roepen en verplichte rust te nemen. In die zin omschrijft de auteur de ziekte als een energiecrisis die meteen ook geldt als het herstel van overprikkeling.

Overprikkeling is volgens de auteur overigens één van de hoofdoorzaken van depressie: te druk, te veel lawaai, te veel mensen om je heen, te veel complexe sociale interacties, te hoge prestatiedruk …
Daarnaast haalt hij ook oorzaken aan zoals (verlatings)angst, aanhoudende krenking en stress. Ook de leeftijdsfase waarin iemand verkeert (twintigers die in het volwassen leven stappen, veertigers met een midlifecrisis, vijftigers met het legenestsyndroom …) kan aanleiding geven tot een depressie. Op zoek naar onderliggende problematieken die vaak aan deze oorzaken ten grondslag liggen, zoomt Wijnberg dieper in op sluimerende hebbelijkheden zoals de neiging tot het uitoefenen van positieve dwang, de zucht naar erkenning, sociale angsten, adrenalineverslaving, omgekeerde agressie en liefdesperikelen …

Wijnberg kan in Gebroken Wilskracht niet genoeg benadrukken hoe belangrijk hij bij een depressie de opname in een gespecialiseerd ziekenhuis vindt. Alleen daar ervaart de patiënt immers dat hij de tijd en ruimte krijgt om ziek te zijn. Om van de omkadering van gespecialiseerde hulpverleners, gepaste therapie en uitgebalanceerde medicatie nog te zwijgen.
Verder ontkracht hij enkele hardnekkige mythes en vooroordelen rond depressie (“Je moet onder de mensen blijven komen”, om er maar eentje te noemen). In dat opzicht is het markant, maar wellicht helemaal terecht, dat Wijnberg ‘bezuinigen op sociaal contact’ als advies nummer 1 opgeeft voor mensen die gevoelig zijn voor depressies.

Herstellen van een depressie begint bij het accepteren ervan. Als psychotherapeut reikt Wijnberg de patiënt hiervoor zijn zogenaamd acceptatie-in-de-praktijk-recept aan, een achtstappenplan om tot de aanvaarding van de aandoening te komen. Verder benadrukt hij in dit kader het belang van natuurlijk herstel (tijd nemen), het vermijden van ruzies, inzicht verwerven in eigen gevoeligheden en het hanteren van mantra’s om het herstel te bevorderen.

Verdienstelijk is dat de auteur fel uithaalt naar (sommige) re-integratieartsen (in België: controleartsen) die patiënten met hun huidige aanpak (lees: zo snel mogelijk het werk terug opnemen) alleen maar zieker maken. Hij breekt een lans om deze artsengroep (maar ook werkgevers in het bijzonder en de ‘buitenwacht’ in het algemeen) beter in te lichten over de ziekte. Iedereen– ongeacht de leeftijd - kan immers het slachtoffer worden van een depressie, getuige de ateur.

Afsluiten doet Wijnberg met aandacht voor preventie en een hoofdstuk dat gewijd is aan de mensen die rond de patiënt leven (de zgn. ‘buitenwacht’); hoe ze wel en beter niet op de patiënt reageren, maar ook hoe zij op hun beurt kunnen (moeten) begeleid worden.

Opvallend in Gebroken Wilskracht is dat de auteur zichzelf in de verschillende hoofdstukken enigszins herhaalt. Dit wekt de indruk dat het boek in losse episodes tot stand kwam die bij de redactie enigszins rommelig bijeengevoegd werden. Of misschien betreft het een bewuste keuze om lezers die zoekend lezen tegemoet te treden? Hoe dan ook, herhaling mag, herhaling werkt en echt storend is het niet.

Gebroken Wilskracht is alleszins een publicatie dat inzicht verwerft in de aandoening depressie, en dit zowel voor patiënten, de ‘buitenwacht’ als voor profiessionele hulpverleners.