Kan kunst ook vandaag de wereld redden?

Hoofdpersonage Wilfried Wils maakt aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog zijn middelbare school af. Nijdig Baardje, een kennis van Wils vader, geeft hem de nodige bijlessen Frans zodat hij zijn diploma kan behalen.
En dan … is Antwerpen bezet. Wie geen werk heeft, gaat naar de werkkampen. Nijdig Baardje weet Wil alsnog een job als hulpagent bij de politie te bezorgen. Zo ontsnapt Wil weliswaar aan een deportatie, maar niet aan de wreedheden van de oorlog. Het zal hem in vijf jaar oud maken.
Als jonge hulpagent wordt Wil niet alleen de speelbal van de Feldgendarmen, zijn oudere collega’s en zijn oversten, maar ook van Duitsgezinden en withemden. Hij voert uit wat hem wordt opgedragen. Befehl ist Befehl, ook al moet hij dan joodse gezinnen uit hun huis zetten om hen naar de kampen af te voeren. En … bij Nijdig Baardje blijft hij in het krijt staan, ook wanneer blijkt dat deze maecenas meeheult met de bezetter … En dan is er nog Lode, Wils aanstaande schoonbroer én collega die bij het verzet aanleunt. Zal (of beter gezegd: ‘wil’) Wilfried zich afzetten tegen collaboratie en kiest hij de kant van Lode? Pleit het blindelings moeten opvolgen van bevelen hem zomaar vrij van alle schuld? Of heeft hij desondanks een keuze, een wil? Wil kiest echter het zekere voor het onzekere en schurkt zich beurtelings tegen beide partijen aan, naar gelang het in zijn voordeel uitvalt. Bij zijn verloofde Yvette profileert Wil zich ondertussen als beloftevol dichter …

In Wil vertrouwt de hoogbejaarde Wilfried Wils de schaduwkanten van zijn leven aan zijn achterkleinzoon toe. Omdat hij zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog nooit aan zijn vrouw, kinderen of kleinkinderen heeft verteld en omdat zijn dagen nu geteld zijn, acht hij de tijd rijp om de waardheid rond ‘zijn’ oorlog te onhtullen. Dat hij zo lang wachtte om zijn verhaal te doen, heeft uiteraard alles te maken met het feit dat Wil simpelweg lafhartig is geweest. Zijn opportunisme haalde het op zijn geweten én op zijn wil om kant te kiezen. Het is deze gênante zelfkennis die hem er zijn hele verdere leven van weerhield om ooit met een woord over de oorlog te reppen. Wil draaide mee met de wind en hield uit laag zelfbehoud zowel de witten als collaborateurs te vriend.


Jeroen Olyslaegers vertelt in Wil het onderbelichte verhaal van wellicht heel velen (de zwijgende meerderheid?) die in de Tweede Wereldoorlog geen kleur wilden, konden of wisten te bekennen. Hiermee maakt Olyslaeghers duidelijk dat niet altijd alles zwart-wit kan gesteld worden. Dat maakt zijn roman én de Tweede Wereldoorlog meteen actueel (waarom anders nog maar eens een boek uitbrengen over deze wereldbrand?) In het steeds multicutureler wordende Europa zijn er enerzijds de Gutmenschen en anderzijds de racisten, maar de grote massa zwalpt daar ongetwijfeld ergens tussenin. Kan of wil (!) deze groep bewust partij kiezen en zonder ‘ja, maar’ hun hart openstellen voor de nieuwkomers in onze maatschappij? Of blijven ze, even lafhartig als Wil, het zekere voor het onzekere kiezen en uit zelfbehoud de deur dichthouden? En welke kunstenaars herkennen zich in jeune premier Wil die zich dichter waant? Terwijl hij overdag joden uit hun huis zet, dicht hij zich ‘s avonds eeuwige roem toe in de belletrie. Kan kunst ook vandaag de wereld redden?