Zink

Tot 1919 dreunden Belgische lagereschoolkinderen hun buurlanden alsvolgt op: Frankrijk, Nederland, Duitsland, het Groothertogdom Luxemburg en … Neutraal Moresnet. Neutraal wat? Moresnet. Toen het Congres van Wenen (1815) na de Slag bij Waterloo de landkaart van Europa moest hertekenen, geraakten onderhandelaars het niet eens over een strookje van drie kilometer grens tussen Pruisen en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Struikelblok? De zinkmijn van Kelmis. Beide landen wilden deze ertswinning uiteraard op hun grondgebied. Een jaar en 50 werkvergaderingen later kwam de neutrale dwergstaat Moresnet (amper 3,5 vierkante kilometer) als diplomatieke oplossing uit de bus. Neutraal Moresnet zou het 103 jaar uitzingen om in 1919 (Verdrag van Versailles) over te gaan in België. De zinkmijn, dé bestaansreden van Neutraal Moresnet, was toen al zo’n 34 jaar uitgeput. De zwarte markt, stokerijen en bordelen floreerden echter meer dan ooit tevoren.
Op 26 juni 2016 is het exact 200 jaar geleden dat het staatkundig curiosum Neutraal Moresnet het levenslicht zag. Om dit bij het brede publiek onder de aandacht te brengen, schreef David Van Reybrouck in opdracht van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse boek zijn essay Zink.

Dat Van Reybrouck het stijlboek Gevoel voor Stijl (Steven Pinker, Atlas Contact 2016) vòòr het schrijven van Zink zou gelezen hebben, is alleen al op basis van de verschijningsdata van beide werken onmogelijk. Toch is de schrijfstijl in Zink precies wat Pinker voor ogen heeft: niet betuttelend of academisch, maar helder en concreet. Het knappe is dat David Van Reybrouck de geschiedenis van Neutraal Moresnet zichtbaar maakt in de persoon van Joseph Rixen. Rixens levensloop is al even merkwaardig als dat van zijn vaderland: Neutraal Moresnet. Als adoptiekind behoort hij, net als het ministaatje, niemand toe. Daardoor heeft hij ook twee namen en in zijn 68 jaren wisselt hij vijf keer van nationaliteit. Dit bewogen leven is een mooie afspiegeling van de geschiedenis van Neutraal Moresnet. Deze geschiedenis in één beeld (hier de persoon van Rixen) weten te visualiseren, is trouwens een schoolvoorbeeld van Pinkers stijladvies.

Met Zink zet Van Reybrouck Neutraal Moresnet weer (eventjes) op de kaart en weten we op 26 juni weer wat er te vieren valt.