Zonder opsmuk

In Koudegolf – oorspronkelijke titel Kleifarvatn (2004) - ontmoeten we wederom Erlendur en zijn medewerkers . In de reeks rondom deze IJslandse commissaris is dit boek een vervolg op Engelenstem dat in 2005 in Nederlandse vertaling verscheen.

Het verhaal begint met de vondst van een skelet in het meer ‘Kleifavatn’. Doordat het waterpeil is gedaald, wordt het skelet zichtbaar. In de schedel zit een gat en al snel wordt duidelijk dat het lange tijd in het water heeft gelegen. Opmerkelijk is dat aan het skelet een zendapparaat vastzit van Russische makelij. Uit forensisch onderzoek blijkt dat het lijk vóór 1970 in het water is gegooid. Lang geleden dus en dit betekent dat commissaris Erlendur, Sigurður Óli en Elínborg, de vrouwelijke rechercheur, op zoek moeten naar sporen uit een ver verleden.
In Koudegolf is de hand van historicus Indriðason prominent aanwezig. Hij reconstrueert een verhaal dat zich tijdens de Koude Oorlog afspeelt in Dresden, Oost-Duitsland. Jonge mensen, vol van idealen over de wereld, geloven in de maakbaarheid van een betere samenleving. We volgen hen in het communistische Oost-Duitsland waar partijdiscipline boven alles staat en afwijkende meningen worden onderdrukt. Met als gevolg : wantrouwen en verraad.

Arnaldur Indriðason weeft twee verhalen door elkaar. Het verhaal over Oost-Duitsland ten tijde van de Koude Oorlog en het onderzoek naar het gevonden skelet in de huidige tijd. Het kost geen enkele moeite te schakelen tussen de beide verhaallijnen. De structuur en opzet zijn helder en gaandeweg komen tijdslijnen samen.
Het privé-leven van Erlendur en de problematische relatie met zijn dochter Eva Lind en zijn zoon Sindri Snær vormen een onderdeel van het verhaal. Het is overigens de eerste keer in de serie dat de lezer kennismaakt met de zoon van Erlendur. Eva Lind kwam in vorige titels voorbij. Sindri niet.
Zoals uit eerdere delen van de serie bleek is ‘vermissing’ een terugkerend thema in het leven van Erlendur. In Koudegolf is dit een rode draad die op meerdere manieren wordt uitgewerkt. Onzekerheid bij nabestaanden over het lot van vermisten en het niet kunnen afronden van een rouwproces worden zichtbaar.
Is het een somber boek? Nee, ik vind van niet. Melancholie komt weliswaar voorbij maar er is ook humor in de vorm van droogkomische beschrijvingen van gedachten en observaties van Erlendur en anderen. De behoudzucht van de commissaris is soms geestig en aandoenlijk.
De spanning in de boeken van Indriðason zit in het willen ontrafelen van de puzzel vanuit betrokkenheid bij de lotgevallen van de personages.

Deze schrijver blinkt uit door zijn sobere stijl met krachtige dialogen; het lijkt alsof er nooit teveel wordt gezegd. Alsof al het overbodige is geschrapt waardoor dat wat er echt toe doet, overblijft. De personages zijn vaak gewone mensen die door omstandigheden of door verkeerde keuzes in nood zijn gekomen. Dat maakt hun lotgevallen herkenbaar en brengt het verhaal dichtbij.
Indriðason beschrijft, vanuit een historische context, herkenbare universele thema’s. die onopgesmukt en zachtmoedig worden opgetekend. Hierdoor is ook ‘Koudegolf’ weer een intens en ontroerend verhaal.
Dit boek is in eigen land genomineerd voor de literatuurprijs. Begrijpelijk, de hokjesgeest overwonnen.