Van oude mensen en hun geheimen

‘Zij was de enige die over was. De enige die zou weten of mijn geest eindelijk het loodje had gelegd en me in de steek had gelaten. Maar zestig jaar geleden hadden we het verleden ingepakt en weggeborgen en onszelf plechtig beloofd dat we het er nooit meer over zouden hebben.’  

Wie belangstelling heeft voor dementerende mensen, het leven in een bejaardentehuis en houdt van toegankelijke boeken met een vleugje spanning en humor, moet Drie dingen over Elsie lezen. Op een namiddag is Florence Clayborne gevallen in haar appartement en wacht totdat er iemand langskomt. In de tussentijd fantaseert ze over wie er zal komen en hoe die zal reageren. Ook blikt ze terug op haar verleden en graaft ze in haar herinneringen.  

Een maand eerder veranderden er in haar appartement spullen van plaats, ze verdwenen of doken op zonder dat zij daar de hand in had gehad. Tegelijkertijd kwam er een nieuwe bewoner, die sprekend leek op een man uit haar verleden van wie ze zeker meende te weten dat hij dood en begraven was. Is hier sprake van een dubbelganger, een hallucinatie of is hij destijds blijven leven? In elk geval jaagt hij Florence doodsangst aan. Het personeel gaat ervan uit dat ze aan het dementeren is en dat zou best kunnen, want haar geheugen hapert. Gelukkig heeft ze altijd haar beste vriendin Elsie bij de hand, die haar kan geruststellen en opmonteren:  

‘Ze zal het haar uit mijn gezicht strijken, de dekens rechttrekken en me vertellen dat alles weer goed komt. Soms is dat alles wat je nodig hebt. Iemand die er is. Iemand die over je waakt als je in slaap valt. Iemand die je vertelt dat alles goed komt.’  

Samen met medebewoner Jack gaat ze op zoek naar de identiteit van de nieuwkomer. Beetje bij beetje wordt er informatie prijsgegeven en komen er herinneringen terug aan het verleden waarin deze man een cruciale rol speelde. Pas aan het einde van de roman komen de puzzelstukjes bij elkaar en vindt er een confrontatie plaats met haar verdrongen verleden. 

‘Ik had hem gevonden de herinnering. Ik had een la geopend, zag wat er allemaal in lag en vroeg me af of ik hem niet beter meteen weer dicht kon schuiven.’  

De roman leest razendsnel. Dat komt niet alleen door de vlotte schrijfstijl en de korte hoofdstukken, maar ook door de combinatie van gedachten, handelingen en gesprekken. De hoofdstukken wisselen elkaar af: nu eens is er het heden, dan een flashback. Ook het perspectief wisselt. Meestal is Florence zelf in de ik-vorm aan het woord, maar er worden ook delen verteld vanuit personeelsleden. Dankzij dit wisselende perspectief wordt duidelijk dat Florence geen betrouwbare verteller is, hoewel ze zeer overtuigend overkomt en je geneigd bent je met haar te identificeren. Haar angst voor de man uit het verleden en die te worden doorgestuurd naar sterfhuis Greenbanks worden steeds reëler.  

‘Een wereld van beige tapijt en beige behang, omzoomd door zware fluwelen gordijnen. Maar het eerste wat opviel was de lucht. Roerloos, glanzend van ouderdom, alsof je een kamer inkomt die alleen met Kerstmis wordt gebruikt, en bij elke inademing werden je longen gevuld met het verleden.’  

Joanna Cannon is zelf psychiater en dat is te merken. Ze schrijft met kennis van zaken over de ouder wordende mens. Daarbij geeft ze blijk van inlevingsvermogen en mildheid. Er zijn mooie fragmenten over het fenomeen herinnering, maar ook levenswijsheden die clichématig overkomen zoals ‘Hij had het gevoel dat iedereen op een bepaalde manier met elkaar verbonden was, al was het dan misschien zonder het te beseffen’ en ‘Ieder mens maakt een verschil.’   Behalve spannend en soms tragisch of sentimenteel is de roman doorspekt met humor. Florence is een eigenwijze bejaarde die voortdurend ongevraagd en ongezouten haar mening ventileert:  

‘Een ander probleem met Cherry Tree is dat er geen kersenbomen staan. (…) Dit soort plekken worden vaak naar bomen genoemd. Psychiatrische inrichtingen trouwens ook. Bossen vol vergeten mensen die wachten tot ze gevonden worden. (…) Net als de dagruimte. Het is geen dagruimte, het is verdorie een altijd-en-eeuwig-ruimte. Iedereen zal er nu wel zijn en het is geen dag (…) Ze doezelen weg en dwalen af, er ontstaat gekibbel over denkbeeldige dingen en niemand zal merken dat ik er niet ben. Omdat ik er nooit ben.’  

Uiteindelijk komt er nog een aap uit de mouw die de lezer niet had zien aankomen. Dat is een mooi staaltje dramatische ironie. Kortom: een wijs, ontroerend, spannend en grappig boek dat een breed lezerspubliek zal aanspreken.