Een boek dat je pas na herlezing echt op waarde schat

Wat gebeurt er met de achterblijvers als iemand sterft? Om die vraag draait het boek ‘Na Mattias’ van Peter Zantingh. Zantingh (1983) schreef eerder de romans 'Een uur en achttien minuten' (2011, o.a. genomineerd voor de Dioraphteprijs) en 'De eerste maandag van de maand' (2014). Daarnaast is hij plaatsvervangende chef van de zaterdagkrant van NRC Handelsblad.
In een column voor Hebban vertelt de schrijver over zijn worsteling met ‘Na Mattias’. Vijf versies maar liefst waren er voor nodig, voor de schrijver tevreden was over zijn boek. Pas op de allerlaatste dag van zijn onbetaalde verlof, dat twintig weken duurde, schreef hij de zinnen die mochten blijven.
Merkt de lezer iets van die moeizame totstandkoming? Lastig te zeggen. Na Mattias leest gemakkelijk weg, verraderlijk gemakkelijk haast. In acht hoofdstukken passeren even zoveel mensen (in een hoofdstuk zijn dat er trouwens twee, Mattias’ opa en oma) die aangeraakt zijn door zijn dood. Sommigen kennen de afwezige hoofdpersoon erg goed, de levens van anderen zijn meer of minder met dat van hem verbonden zonder dat ze Mattias zelf hebben gekend.
Als je het boek leest, wil je als eerste weten, wat er nou met de afwezige hoofdpersoon is gebeurd. Je stapt van het ene leven in het andere, op zoek naar het antwoord op die vraag. Het gevaar daarvan is dat je te snel doorleest, als bij een thriller, een whodunnit. Niet alle hoofdstukken spreken in gelijke mate aan, omdat sommige personages je veel meer raken dan andere. Je hebt de neiging (ik althans) om te gaan snellezen…
En daarmee doe je Na Mattias tekort. Ik heb de roman daarom twee keer gelezen, en pas bij die tweede keer, toen ik de rust had om het verhaal meer op zinsniveau te proeven, kreeg ik oog voor de gelaagdheid van het verhaal, de thema’s die Zantingh aanstipt, zonder ze met chocoladeletters te schrijven. De prachtige zinnen die erin staan, ogenschijnlijk eenvoudig, maar van een diepe betekenis.
“Rouw is als een schaduw. Hij voegt zich naar de stand van de zon, staat 's ochtends anders dan 's avonds.” (uit het hoofdstuk over Amber) en
“Wat ik al die jaren bedoeld had als ik zei dat ik goed alleen kon zijn, was dat ik goed alleen kon zijn zolang er een comfortabele eindigheid aan zat.” (eveens uit het hoofdstuk over Amber) zijn enkele van die pareltjes.
Ook bij herlezing pas lukt het om de echte samenhang tussen alle verhalen te zien. En dat is niet perse ‘rouw’ maar wat mij betreft veel meer het thema ‘eenzaamheid’. In een maatschappij die zich rot communiceert, is eenzaamheid schrijnend vaak aanwezig. Dat is voor mij de ware kracht van dit actuele boek.