De halfbroer is een mooie familietragedie

De Halfbroer van de Noorse auteur Lars Saabye Christensen is het verhaal van de twee halfbroers Fred en Barnum. De verteller van het verhaal heet Barnum. Die naam vond de dominee zo raar, dat hij hem niet wilde dopen. Maar Barnum’s vader heeft een goede reden voor zijn keus. Als jonge man verliet hij zijn huis op de Lofoten en ging werken bij een circus. Hier leerde hij van de circusdirecteur een grote wijsheid: Barnum maakte de wereld tot zijn circus. Hij wilde de wereld laten lachen en laten dansen en Barnum slaagde daarin, omdat hij begreep, dat verbeelding het mooiste is wat er bestaat. Het is niet wat je ziet wat telt, maar wat je denkt te zien.

Het verhaal begint aan het eind van de tweede wereldoorlog, als de Duitsers zich terugtrekken uit Noorwegen, dat Vera wordt verkracht door een man, die niemand gezien heeft, waarschijnlijk een Duits soldaat. Het enige wat bekend is dat hij een vinger mist. Daaruit wordt Fred geboren. Samen met haar kind, haar moeder en grootmoeder vormen ze een gezin. Deze grootmoeder was ooit actrice in stomme films in Denemarken. Zij heeft haar grote liefde verloren die vermist is geraakt op Groenland. Het enige dat ze nog van hem heeft is een brief. Deze brief speelt in de rest van het verhaal een belangrijke rol. Vera komt Arnold Nilsen tegen, een dwerg, met een mooie glanzende gle Buick. Hij maakt haar aan het lachen en na een tijdje trekt hij in bij Vera. Arnold is een bedrieger, maar door zijn charme trappen veel mensen daar in en laten zich bedriegen. Als dan Barnum wordt geboren, zit Fred vol woede. Hij is moeilijk in de omgang, zegt bijna niets en haat zijn broer. Maar diep van binnen houdt hij toch erg van hem, wat later zal blijken. Barnum is ook klein, net als zijn vader. Hij staat vaak alleen, omdat hij zich buitengesloten voelt, door zijn gebrek aan lengte. Als hij op dansles gaat, maakt hij toch twee vrienden: Peder en Vivian. Van jongs af aan houdt Barnum van de bioscoop, en na meegedaan te hebben als figurant in een film, gaat Barnum zijn gedachten en herinneringen opschrijven. Hij heeft zijn roeping gevonden, scenarioschrijver.

De Halfbroer is het eerste boek van Christensen (1953) dat in een Nederlandse vertaling verscheen. Op dat moment had hij in zijn eigen land Noorwegen al 22 romans op zijn naam staan. Het boek werd verkozen tot het beste Scandinavische boek van het jaar 2001 en kreeg de prijs van de Noordse Ministerraad. Alle hoofdpersonages hebben een fysieke handicap: Barnum is te klein, Peder te dik, Fred heeft dyslexie en Vivian werd geboren tijdens een ongeluk. Christensen koestert liefde en begrip voor zijn personages. De roman heeft als thema de liefde, in al zijn facetten. Ook de tijd is een thema. Grappig was, dat mijn man ook een boek las met tijd als thema, De komst van Joachim Stiller. Wij zaten te filosoferen over tijd. De grootouders van Christensen woonden in een flat in Oslo. De droogzolder liep over het hele gebouw heen. Hij wist dat hij die zolder ooit in een werk zou gebruiken. Dat gebeurde in De halfbroer, waar op die droogzolder Vera wordt verkracht, op 8 mei 1945, de Bevrijdingsdag. De stijl van schrijven is prachtig, mooie zinnen, waarmee hij het verhaal laat leven. Echt literatuur dus. Het is een mooie familietragedie, die mij toch niet zó kon ontroeren, zodat ik het vijf sterren zou geven. Ik werd er niet verdrietig of boos van. Dát is voor mij een reden om het vijf sterren te geven en jammer genoeg raakte De halfbroer me niet. Zeker wel waard om te lezen, vier sterren voor mij.