Aantekeningen over het verplaatsen van Obelisken: een monument voor een overleden vriend, en een ode aan het leven

In Arjen van Veelens romandebuut, die een mengvorm van een roman en een essay is, staat geen personage, maar vriendschap, het verlies ervan en de zoektocht hoe ermee om te gaan zijn centraal. Toch wordt het verhaal gekenmerkt door zeker lichtheid en blijft melodrama achterwege.

De verteller, de ik-figuur, maakt een reis naar Alexandrië. In zijn koffer geen smartphone, maar boeken van de hand van zijn pas overleden vriend Tomas. Hij wil het nalatenschap van zijn dierbare vriend vereeuwigen door het in een kast in de bibliotheek van Alexandrië te zetten. Tomas is de (licht) gefictionaliseerde versie van de overleden Vlaamse schrijver Thomas – met h – Blondeau (1978-2015), met wie essayist en reportagemaker Arjen van Veelen een mooie vriendschapsband had. De verteller en Van Veelen hebben opmerkelijk veel gemeenschappelijk: in Leiden gestudeerd, naar Amerika verhuisd, getrouwd met een microbioloog, etc.

Wat precies fictie is en wat niet, daar komen we als lezer niet uit. Maar dat doet er niet toe. Daar gaat het verhaal ook helemaal niet over. Van Veelen schrijft ook pas achteraan dat het verhaal gebaseerd is op waargebeurde feiten. Zo minimaliseert hij de relevantie ervan, maar geeft hij tegelijk een knipoog naar mensen die wel feiten herkenden. Ook zonder ervan bewust te zijn hoeveel feiten er in de roman verwerkt zitten, staat hij als een obelisk.

Laten ons dus concentreren op het verhaal. De reis van de ik-figuur dient, naast het vereeuwigen van Tomas’ nalatenschap, nog een ander doel: de ik-figuur wil de tombe van Alexander de Grote vinden, om de biografie over Alexander die hij aan het schrijven is te vervolledigen. En zo wordt de reis een soort queeste. Tijdens die queeste duiken onophoudelijk herinneringen op aan Tomas, die zo onlosmakelijk verbonden is met de reis.

Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken bestaat als het ware uit één grote zoektocht: een zoektocht naar Alexander de Grote, een zoektocht naar restjes van Tomas, maar ook een zoektocht naar een manier om de dood van een vriend te verwerken, om ondanks dat ingrijpende verlies verder te kunnen leven. De geijkte rituelen die doorlopen worden voldoen voor het ik-personage niet. Iedereen zou de ruimte moeten krijgen om te rouwen op zijn eigen manier. Maar op welke manier dan?

De essayistische roman weerspiegelt een zoektocht naar een moderne manier om betekenis te geven aan het leven en aan de dood. Tegen de achtergrond van de Klassieke Oudheid, het Vlaamse en Nederlandse landschap en de achterbuurten van Saint Louis in de Verenigde Staten, waar de verteller samen met zijn kat zwerftochten maakt, bouwt Van Veelen een monument voor zijn overleden vriend. Wat deze roman zo sterk maakt is de soepele verbinding tussen al die plaatsen en tussen het persoonlijke – escapistische – verhaal van de verteller, de feitelijkheden over de Klassieke Oudheid, literatuur, film, geschiedenis, etc., en de herinneringen aan zijn mooie vriendschap met Tomas. Deze thema’s lijken in het begin los te staan van elkaar, maar uiteindelijk vormen ze een geheel. Alle elementen staan steeds in verbinding met elkaar. Alexander de Grote staat symbool voor de hedendaagse narcistische facebooker. En de obelisk is meer dan een opgerichte steen uit een ver verleden. Het is een metafoor voor wat Tomas, in navolging van Alexander de Grote, wil zijn: onsterfelijk. ‘Zie je hoe de steen steeds smaller wordt, steeds ieler, tot-ie in de hemel verdwijnt, alsof hij een lijn wil worden, een vergeefs streven naar perfectie, een asymptoot die naar onsterfelijkheid reikt, maar toch wordt afgekapt.’

In een heldere, strakke stijl brengt Arjen van Veelen een oprechte ode aan de vriendschap, waarbij liefde en verdriet hand in hand gaan. Tegelijk is het een ode aan het leven, dat mooi, maar kort is en waarvan je zoveel mogelijk moet genieten.