Geen pageturner, maar een onderdompeling in een traag stromende literaire rivier

Iedereen die het vermetele plan heeft opgevat om Luitenant-Kolonel de Maumort van Martin Roger du Gard (1881-1958) te lezen doet er goed aan zich twee dingen te realiseren. Het boek waaraan Roger du Gard de laatste zeventien jaar van zijn leven heeft besteed, is niet alleen kolossaal van omvang (van kop tot staart telt het een lieve 1077 pagina’s), het boek is bovendien onvoltooid gebleven. Het boek vraagt van de lezer dus naast een zekere tijdsinvestering ook een behoorlijk doorzettingsvermogen. Doordat Martin Roger du Gard zijn werk niet meer heeft kunnen voltooien, ontbreken er soms hele stukken in de chronologie van de roman en krijgen de latere delen van het boek steeds meer de vorm van aantekeningen. De lezer die zich hier niet door af laat schrikken en het nodige lezersgeduld weet op te brengen staat echter een prachtig verhaal te wachten.

Luitenant-Kolonel de Maumort vertelt het verhaal van een oude kolonel die ergens op het Franse platteland op het landgoed Le Saillant woont, dat in juni 1940 door de Duitsers wordt bezet. Hij zit daar opgesloten in een vleugel van zijn kasteel, terwijl de Duitse bezetter de rest van de ruimte gebruikt als onderkomen voor de manschappen. Zijn enige verbinding met de buitenwereld is een radio waarin hij het verloop van de Tweede Wereldoorlog kan volgen. In de tussentijd denkt hij terug aan zijn jeugd en zijn verdere levensloop als student in Parijs en als legerofficier in de Franse koloniën, die de lezer in de vorm van memoires en dagboekaantekeningen gepresenteerd krijgt.

Luitenant-Kolonel de Maumort is een boek dat je het beste met kleine stapjes tegelijk consumeert. Verwacht geen pageturner, maar een onderdompeling in een traag stromende literaire rivier. De zinnen zitten prachtig in elkaar. Ze rijgen zich moeiteloos aaneen en bevatten een enorme rijkdom aan woordkeuze en beeldspraak, zonder daarbij in het kitscherige terecht te komen.

Het indrukwekkende van het door Roger Martin du Gard gehanteerde proza is dat deze vaak van een verbluffende eenvoud is, terwijl hij toch in een paar penseelstreken een hele wereld tot leven weet te wekken. Roger Martin du Gard neemt de lezer zo op een aangename wijze en in een mooi loom tempo mee en gidst de lezer ondertussen door verschillende tijdsperiodes in het Frankrijk van 1870 tot en met 1945. Hij heeft daarbij veel oog voor detail, zowel voor het menselijke als voor het fysieke. De karakters en het uiterlijk van de diverse personages die Maumort tegenkomt, worden met veel gevoel en zeggingskracht ontleed en verbeeld. Het academische wereldje waarin hij tijdens zijn studiejaren verkeert, zijn jeugd op het familielandgoed, het is alsof alles haarscherp op een foto staat.  Door deze haarscherpe observaties maakt het boek een verbluffend authentieke indruk en ben je als lezer nog wel eens geneigd te vergeten dat het hier om fictieve memoires gaat. Dat mag toch zeer bijzonder worden genoemd.

Het is jammer en onterecht dat Martin Roger du Gard die in Frankrijk als een grootheid wordt gewaardeerd tot voor kort relatief weinig aandacht in Nederland heeft gekregen. Gelukkig heeft uitgever Meulenhoff met het uitgeven van De Thibaults en Luitenant-Kolonel de Maumort in een paar prachtig vormgegeven edities daar verandering in proberen te brengen. Luitenant-Kolonel de Maumort mag gerust een mijlpaal in de Franse literatuur worden genoemd en als Roger Martin du Gard de tijd had gehad om dit boek bij leven te voltooien zou het zeker ook een meesterwerk zijn geweest.