Vlucht tussen de kunstschatten

Om maar met de deur in huis te vallen: de één-ster-waardering komt in dit geval ook door de beroerde vertaling. Er zijn drie vertaalsters geweest bij dit boek, en een redacteur voor de vertaling, en toch staat het bol van slecht Nederlands. Zo jammer. Eén van de drie vertaalsters heeft al eerder boeken die ik las om zeep geholpen: Erica Feberwee. Wanneer gaan ze die Bij Luitingh eens vervangen door iemand die het Nederlands wèl machtig is?

Afijn. Helemaal onbekend ben ik niet met Dan Brown's werk. Ik heb Meteor gelezen, de Duitse vertaling van Deception Point (2001), ik heb veel gelezen over de Da Vinci Code en ook de (gratis verspreide) eerste hoofdstukken daarvan, en ik heb de film Angels & Demons gezien (de verfilming van wat in Nederland Het Bernini Mysterie heet). Het was dus wel duidelijk dat het zou gaan over actie, actie, actie in het kader van een complot of samenzwering tussen de kunstwerken. Dat is het ook, daar zat de teleurstelling niet in. Maar wel jammer dat het weer ongeveer hetzelfde patroon is, met de oudere man en de jonge, intelligente vrouw die samen op de vlucht zijn.

Het verhaal gaat over een geschifte wetenschapper die de mensheid voor een groot deel wil uitroeien. Vergezocht, maar goed te volgen en beslist een cliché. Waarom hij vervolgens heel veel moeite doet om te vertellen hoe hij dat wil doen en waar hij toe wil slaan, is niet duidelijk. Waarom al die moeite, met encrypties en raadsels die alleen de held (Robert Langdon) kan oplossen? En dan nog een timing die op louter toeval berust, want het raadsel had veel eerder al opgelost kunnen worden en dan was alle moeite voor niets geweest. Kortom: plottechnisch rammelt het nogal.

Daar komt bij dat Brown vaak plotseling van (personaal) perspectief wisselt, waardoor je niet weet wie iets doet of denkt. Daar komt bij dat je als lezer wel de gedachten van de hoofdpersonen leest, maar zeker niet al hun gedachten of gevoelens te lezen krijgt. Dat is een flauw trucje om essentiële informatie verborgen te houden voor de lezer, ik zie dat als lezersbedrog. Het maakt ook dat, achteraf gezien, de personages niet 'echt' overkomen, omdat je niet leest hoe ze emotioneel reageren op de gebeurtenissen zoals die binnen hun referentiekader van de 'waarheid' bekend zouden moeten zijn. Of anders gezegd: hoewel je gedachten van die personages opvangt, kun je niet achter hun masker kijken totdat Brown de maskers laat vallen, alsof de personages hun privégedachten maskeren.

Hierbij maakt Brown (of de vertaler) erg veel gebruik van cursief. Dat is irritant, omdat het zelden duidelijk is wat bedoeld wordt. Zowel de vreemde talen (waaronder Italiaans), als de vertaling daarvan (Nederlands), als gedachten, terugblikken en opschriften staan in cursief. Waar dat idiote gebruik vandaan komt, snap ik niet. Ik moet er niet aan denken slechtziend te zijn en zo'n boek voorgelezen te krijgen.

Dan zijn er nog wat missers. Halverwege het boek gaat Langdon naar Venetië. Mooie stad om over te schrijven, maar waarom ze in allerijl daarheen gaan blijft een misser: als kunsthistoricus met meer dan rudimentaire kennis van het Latijn had Langdon moeten weten dat hij in een andere stad moest zijn. Zelfs ik wist waar hij precies moest zijn, wat feilloos uitkwam, maar dan ongeveer 200 nutteloze pagina's later. Het is ongeloofwaardig dat een gerenommeerde professor die locatie niet direct herkent.
Ook de (korte) scène waarin Langdon een witte auto met een rood kruis ziet, aanvankelijk denkt dat het een auto van de WHO (het Rode Kruis) is, en dan beseft dat het een auto van de Zwitserse ambassade is, is ongeloofwaardig. Een professor in de symboliek hoort te weten dat de Zwitserse vlag een wit kruis op een rood vlak is, niet andersom, en als dat voor auto's van de ambassade anders is, is het gepast om een korte uitleg te geven, zoals bij alle andere opmerkelijke zaken ook wordt gedaan. Of was dat weer een vertaalfout?

Ik denk dat het verhaal beter tot zijn recht komt in een stripboek, waarin je als lezer kunt zien hoe de verschillende kunstwerken eruit zien. Dan is er ruimte voor kunsthistorische uitleg in een kader, en is het makkelijker te zien wie wat denkt of zegt.

Nog een terzijde: Brown gebruikt voor zijn personages standaard de achternaam om hen aan te duiden: zegt Langdon, doet Langdon, Langdon rent verder. Dat doet hij bij alle mannelijke personages. Hij doet het ook bij Sinskey, een oudere vrouw. Er zijn twee personages die voortdurend bij hun voornaam worden genoemd: dr. Sienna Brooks, de jonge, knappe, sexy arts, en Dante, de beroemde dichter (die inderdaad bekender is onder zijn verkorte voornaam dan onder zijn achternaam Alighieri). Het maakt de indruk dat jonge vrouwen niet serieus genomen moeten worden.