Drama, drama, dramatisch slecht

Opgejaagd door Pen Stewart is het eerste oorspronkelijke Nederlandstalige werk voor volwassenen in de Splintersreeks. De Splintersreeks van uitgeverij Quasis beoogt korte verhalen te verspreiden in de vorm van een klein boekje. Opgejaagd is het tweede boekje voor volwassenen (het eerste was een vertaald werk) en de derde Splinter (de allereerste Splinter was gericht op Young Adult). De boekjes zien er goed uit, ondanks hun formaat (net iets groter dan A6) zijn ze goed leesbaar en ze voelen zelfs redelijk robuust aan. Opgejaagd telt 45 pagina's.

Ondanks dit bescheiden aantal pagina's staat Opgejaagd vol ideeën, of meer: een snelle aanduiding van het idee, zonder het op enige manier uit te werken. Daar is ook echt de ruimte niet voor binnen een kort verhaal. Ik denk dat dat het grootste manco is van het verhaal: geen focus. Een paar van die ideeën:
- Jezus Christus is door vampiers (?) vermoord
- Een oude sekte rondom de maangod Sin (een voorloper van Allah) en de godin Innana
- Een bepaalde menselijke energie waarvan de incubi leven, die Hy'nrgy wordt genoemd: een woordspelerige combinatie van hungry en high-energy zo te zien.
- Occulte genootschappen die het op de vampiers hebben voorzien
- De oorlog of vete tussen verschillende clans van vampiers.
- Verlangen naar die goede oude tijd in Nineveh
- Oude liefdes en nieuwe liefdes
- Band tussen broer en zus
- Latente homoseksualiteit
- Lust versus liefde
- Hysterie als vrouwenziekte
- Overleven versus slachtoffers maken en de schijn van "normaal mens" ophouden.
- Een vampierjager draagt een kruis bij zich, maar de beoogde vampier is geen christen (dat zou ik graag uitgewerkt hebben willen zien!)
- De geneugten en hindernissen van het eeuwige leven in goede gezondheid

Het verhaal is een raamvertelling: twee heren van Scotland Yard vinden een dagboek en dat is het verhaal binnen het raam. Het grootste deel van het verhaal is dus in dagboekvorm geschreven. Ik ben er niet van overtuigd dat deze vertelvorm hier een extra waarde heeft, het raam werpt geen nieuw licht op het dagboek en het dagboek laat het raam niet anders zien. Het maakt de ruimte voor het verhaal wel krapper.

Voor een kort verhaal komen er erg veel personages in voor. In het raam zijn dat James en Valentino, in het dagboek Will, Rose, Jasmijn, Lucinda, Eleonor, George. Geen van deze personages wordt goed uitgewerkt, zelfs de verteller Will niet. Het blijven bijzonder platte personages van wie de drijfveren en onderlinge relaties onduidelijk blijven. Het verhaal speelt zich grotendeels af in Engeland, waarbij je je kunt afvragen waarom namen als Jasmijn en Valentino worden gebruikt. Enkele personages schijnen veel ouder te zijn en uit Mesopotamië te stammen, en toch hebben ze een naam die typisch is voor de Victoriaanse tijd. Dat maakt een en ander al moeilijk te begrijpen: waarom?

De hoofdpersoon is een kruising tussen een vampier en een incubus. Hij noemt zichzelf een sucambia, maar daar heb ik nooit van gehoord (Google geeft me ook geen antwoord) en het woord wordt niet uitgelegd: een loos begrip dus. Een kruising tussen een mens en een incubus wordt een cambion genoemd (leert een korte rondgang over Wikipedia), maar dat is niet hetzelfde woord. Ik heb sterk de indruk dat het verhaal gebaseerd is op het rollenspel Vampire: The Masquerade. Enerzijds door het noemen van clans van vampiers, anderzijds door ergens het letterlijk noemen van een maskerade. Mogelijk zijn bepaalde ideeën ook uit dat rollenspel afkomstig (waar ik overigens niet veel meer van weet dan dat het bestaat).
Wat betreft wereldbouw is het opvallend dat de hoofdpersoon zichzelf irriteert met het gif dat uit hemzelf komt. Opnieuw een idee waarvan ik denk: had het beter uitgewerkt. Zoals het er nu staat, is het ongeloofwaardig.

De gedachten van de hoofdpersoon vind ik erg rommelig en gefragmenteerd weergegeven. Dat lijkt vooral aan de schrijfstijl te liggen. Die is namelijk bar slecht. De zinsopbouw is niet soepel, de alineaopbouw ontbreekt, iedere vorm van structuur ontbreekt, er is geen consequent register, er worden woorden op een manier gebruikt waarbij ik de indruk heb dat de schrijver de betekenis niet (helemaal) begrijpt. Ik heb het beslist niet over Vlaams, want dat ben ik redelijk gewend, maar gewoon over slecht geschreven Nederlands met zinnen en alinea's die elke samenhang missen. De tekst leest daarom niet soepel, ik moest regelmatig teruglezen om te zien waar het eigenlijk over ging, bijvoorbeeld bij wie het perspectief ligt, naar wie of wat wordt verwezen.

Sowieso is het lastig lezen omdat de tekst om de hete brij blijft draaien. Er wordt zelden iets gewoon benoemd. Het blijft allemaal vaag, mogelijk in een poging om het mysterieus te maken. Daarmee lijkt het dat dit verhaal slechts een fragment is van een groter verhaal, maar anders dan in Splinters 2 (een proloog op een serie) zou je dit verhaal eerder ná het andere verhaal willen lezen dan ervóór, omdat er zoveel (nog) niet is uitgewerkt.

Een voorbeeld van de eerste pagina, waar me de moed tot verder lezen al vrijwel verging:
"Een eind achter hen sloot een nieuwe omheining de ingestorte voorgevel af van Grosvenor Square, waar rijtuigen over de straatstenen ratelden, paarden hinnikten en mannen hingen rond in het licht van straatlantaarns."
Daar had een redacteur de schrijver terecht moeten wijzen, als de schrijver zelf niet alert is op dergelijke wartaal en onzorgvuldig taalgebruik. Nog afgezien van het feit dat die "nieuwe omheining" waarschijnlijk gewoon een politieafzetting is, gezien de tijd die is verlopen tussen de gebeurtenissen.

De titel Opgejaagd kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Het belooft, in combinatie met het vampier-thema een angstaanjagende jacht te zijn met erotiek (zie ook de achterflaptekst). Het verhaal wil echter niet spannend worden. Geen moment is er het idee dat iemand wordt opgejaagd, er is geen enkele dreiging, er wordt geen spanning opgevoerd want het verhaal kabbelt maar door, ondanks de vele beloften die de ideeën in zich dragen. De erotiek, die wel wordt aangekaart, levert evenmin spanning op, er broeit niets, het zindert niet, misschien omdat de verteller zelf het lustobject is (wat hij zich wel bewust is) en hij de ander over het algemeen slechts als prooi ziet; zelfs als de schrijver (tegen het einde) verkondigt dat Will liefde voelt is dat geenszins overtuigend. Vrouwen in dit verhaal zijn vooral smachtende hapjes die zich zonder tegenstribbelen laten misbruiken. Ik bedoel met erotiek overigens geen plastische beschrijvingen van seks, maar juist het spelen met de seksuele spanning die daar gewoonlijk aan vooraf gaat.

Het verhaal ontbeert sfeer. Zoals gezegd wordt er geen dreigende sfeer geschapen, noch een erotische en de namen passen niet. Dat het in 1868 speelt, valt niet uit de sfeer op te maken (het is slechts een mededeling), net zo min als dat het zich in Engeland zou moeten afspelen, de wereld komt niet tot leven (zelfs als het over ondoden gaat, moet de wereld leven). De personages zijn zo vlak en slecht uitgewerkt, dat ze evenmin sfeer maken, het verschil tussen Jasmijn, Rose, Eleonor en Lucinda is vooral hun naam. Dat Will uit het Midden-Oosten afkomstig is, blijkt nergens uit, behalve dat het verteld wordt - dat is wat voor mij ook een deel van het bekende "show, don't tell" is: laat het overal in doorschemeren in plaats het van het in een verloren zin te vertellen. Veel van de sfeer zou al geschapen kunnen worden door een juist gebruik van taalregisters en wat meer beschrijvingen van de setting.

Daarnaast is het verhaal verwarrend door de vlakke personages en het ontbreken van een duidelijke setting. Misschien klopt het allemaal wel met die dagboeknotities op datum en plaats, maar het zijn mededelingen die niet echt blijven hangen. Zo blijken de belangrijkste gebeurtenissen rond kerstmis te spelen als je de datum in het dagboek bekijkt, maar in het verhaal zelf blijkt daar helemaal niets van. Terwijl dat toch voor een extra laag zou kunnen zorgen, gezien thema's als wederopstanding die ermee benadrukt zouden kunnen worden.

Het vooral is veel drama, dicht op de huid van de niet-empathische en weinig sympathieke hoofdpersoon die zijn honger, zijn lust en zijn liefde erg opblaast maar geen oog heeft voor andere mensen. Het verhaal draait uiteindelijk vooral om zijn onzekerheid en verwarring, waarmee hij ondanks zijn respectabele leeftijd (bijna 2500 jaar) eerder een puber lijkt. Het verhaal wordt daarmee een soort ouderwetse klucht, maar dan zonder humor, of een typisch kostuumdrama, maar dan zonder kostuums.

Ik ben uiteindelijk zeer teleurgesteld in dit deel van Splinters. Na het van oorsprong Engelse verhaal is het een desillusie waarbij ik hoop dat het volgende deel het weer goed gaat maken voor origineel Nederlands werk, want ik weet dat er genoeg schrijvers zijn die wel een behoorlijk niveau hebben.