Slapen of tijdig ontwaken?

Een kaft waarin de kleur rood overheerst en waarop een robotachtig persoon met gesloten ogen - enerzijds straalt het rust uit, anderzijds dreiging - afgebeeld is. De titel doet vermoeden dat Pest van Joost Devriesere (1972) over de pest gaat, die vreselijke ziekte. De eerste zin “De avond is somber en de Heilige Geest hangt in de lucht” wijst op een apocalytisch boek. Is dat ook zo?

Het boek bestaat uit negen min of meer op zichzelf staande verhalen, die toch met elkaar te maken hebben. Je zou het een raamvertelling kunnen noemen. Soms komen personages uit het ene verhaal in het andere terug. Wat de verhalen gemeen hebben is ‘the big sleep’. Op onverklaarbare wijze is het grootste gedeelte van de wereld in slaap gevallen. CNN zegt overigens dat het niet gaat om internationaal terrorisme met biologische wapens. Wat gaat er gebeuren als iedereen slaapt: zien anderen de kans de macht te grijpen, ontstaat er een nieuwe orde, neemt men wraak, houdt men nog rekening met de ander?

Devriesere zoomt in op de gemeente met de naam Pest. Is de stad verpest? De nog wakkere mensen gaan op hun eigen wijze met de situatie om. Het levert meeslepende verhalen op die de lezer aan het denken zetten. Zo wordt Johanna door haar man al jaren mishandeld, maar durft ze niet te vertrekken. Uiteindelijk houdt ze het niet meer uit en neemt haar twee kinderen mee en rijdt naar haar ouders. Dan merkt ze dat de mensen in de stad in slaap vallen. Toch kan ze haar man, Abel, niet loslaten. Ze denkt dat hij het zonder haar niet zal redden. Johanna rijdt terug, na haar kinderen in veiligheid gebracht te hebben. Abel blijkt te slapen en dan wordt de woede over de vernederingen die ze ondergaan heeft haar te machtig.

Steeds worden de rollen omgedraaid in Pest. Ward Smet heeft een online-handel in ellende, schrijft fictieve brieven op internet over mensen die ziek zijn en troggelt zo de mensen geld af. Hij heeft dat idee ‘geleend’ van ene Thomas Coorevits uit Gent. Die wil contact zoeken met Ward. Maar Thomas blijkt toch iemand anders te zijn.

Dat gebeurt ook met de vrouw die een filmrecensent met een taser bewerkt als wraak voor de slechte recensie die hij geschreven heeft. En wat te denken van Marthe en Sven, die zich bevinden aan de rand van de maatschappij, die vinden dat er aan de ongelijkheid in de stad iets gedaan moet worden, de rijkdom moet opnieuw verdeeld worden en rijken in huizen van minderbedeelden onderbrengen en omgekeerd. En wat er gaat gebeuren als een ‘gek’ in een inrichting de macht overneemt en de enige verpleger in een isoleercel terecht komt.

In het boek spelen muziek, soms is het heavy-metal (Motörhead, Kings X) en film een rol. Soms zijn het verwijzingen, het zoontje van Rachel is genoemd naar een nummer van Primal Scream, Jeremy, ‘ondertussen jengelt Phil Collins iets over wat in de lucht hangt’ (In the air tonight) en ‘Veronique lijkt wat op de zangeres van een Zweedse band die over joyrides en over luisteren naar het hart zong” (Roxette met Joyride en ‘Listen tot he heart’), soms staan delen van songs van Motörhead (“We are the road crew”), Johnny Cash en Thelma Houston in de tekst. Voor de echte purist die graag de feiten test: Anouk en Deus traden in 2008 in Rock Werchter op. Evenzo zijn er tal van verwijzingen naar films. Het duidelijkste komt dat naar voren in het verhaal ‘The trouble with Harry’, een titel die verwijst naar de gelijknamige Hitchcockfilm uit 1955. En net als in de film staat dit verhaal ook bol van de suspense.

Analoog hier aan moeten de verwijzingen die Joost Devriesere gebruikt voor de gemeente/stad Pest gezien worden als voorbeelden van de misstanden in de huidige maatschappij . Het misbruik in de katholieke kerk, de rol van de commercie (“zelfs in tijden van calamiteit moet de consument gewezen worden op het bestaan van minarine tegen slechte cholesterol”), de “totaal achterhaalde boekjes van Guy Verhofstadt over zijn Europese droom”, het redden van ‘belangrijke mensen’ heeft prioriteit, de politiek (“de Belgische regering hult zich in een oorverdovend stilzwijgen”) , het racisme (“die vorte makakken horen hier niet thuis met hun achterlijk geloof en hun minachting voor al wat westers is”) , machtwellust, het komt allemaal aan de orde. Dat gebeurt nooit belerend, maar juist vol ‘zwarte humor’.

Het boek vormt zeker een eenheid. Het begint met het verhaal van Stijn, die een mislukt leven achter de rug heeft, in een geloofssekte verzeild raakt en voor de tweede keer gedoopt wordt. Alsof hij een nieuw leven begint. Maar als hij na de onderdompeling boven komt slaapt iedereen in zijn buurt. Het voorlaatste hoofdstuk beschrijft de dood van een grijsaard die aan het sterven is en door de koorts beelden uit zijn verleden opnieuw beleeft. Zijn dochter wil nog eenmaal contact met haar vader hebben. Tussen leven en dood meanderen de andere verhalen.

Na afloop van het boek vraagt de lezer zich ongetwijfeld af: wat zou er gebeuren als er inderdaad een Big Sleep kwam en hoe zou de wereld er uitzien als we weer wakker worden. Of kunnen we al eerder ontwaken?