reizen met de ziel onder de arm

Het boek is in 1938 geschreven door Ulrich Alexander Boschwitz (1915-1942), en verscheen in 1940 in Amerika en Frankrijk. Daarna is het zo zou je kunnen zeggen 'ondergedoken', tot het in 2018 weer ontdekt wordt in Duitsland en daar een bestseller wordt.
In dat opzicht zouden boek en hoofdpersonage uit het boek, Otto Silbermann, goed bij elkaar passen. Onontdekt en ongezien reizen door de tijd.

Het boek speelt zich af tegen de achtergrond van de Kristallnacht. Een helse nacht waarin Joden en hun have en goed het mikpunt waren van vernieling, beschimping, beroving en deportatie. Otto Silbermann moet zijn huis en haard ook verlaten. Hij is in onderhandeling over de prijs van zijn huis, wanneer er op de deur wordt gebonkt. Dat is voor Silbermann het signaal om zijn huis te verlaten en te gaan reizen. Op reis met de trein om uit handen te blijven van zijn belagers.
Maar de zakenman Silbermann moet ook orde op zaken stellen met zijn zakenpartner Becker. In een onderhoud op het scherp van de snede weet Silbermann uiteindelijk een deel van het kapitaal mee te krijgen: eenenveertigduizendvijfhonderd mark. Met dat geld in zijn aktentas zoekt Otto Silbermann zijn weg. Telkens weer stuit hij letterlijk of in zijn denken op grenzen. Telkens weer ontmoet hij mensen bij wie hij moet aftasten of ze betrouwbaar zijn of niet. Wie is goed, wie is fout. Reizen, reizen, reizen, van het ene perron naar het andere, met de ene na de andere trein. Tot gekmakens toe. Als opgejaagd wild doorkruist Silbermann Duitsland. Nergens vindt hij echt rust.
Het perspectief is consequent vanuit Silbermann. Dat is een sterk concept. We reizen met hem mee. We maken zijn overwegingen mee. Je zit als het ware naast hem in de treincoupé. Sterker nog: we zijn Silbermann. Je voelt de onrust, het zoeken van de weg die je moet gaan, het verlangen naar verbinding en tegelijk het wantrouwen, je voelt de beknelling, de doodsangst én de levensdrift.
Al met al een knap geschreven en zeer indringend relaas over Silbermann, de reiziger. Indringend ook in die zin dat dit boek blootlegt in wat wat voor helse omstandigheden mensen kunnen verkeren door toedoen van anderen die hun wil en macht aan hen opleggen. Een inkijkje in het leven en denken van de opgejaagde en vervolgde Silbermann. En des te schrijnender boek omdat het vandaag de dag nog steeds gebeurt.