Geschiedenis die niet vergeten mag worden

Frits Rijksbaron (Amsterdam, 1944) is reclametekstschrijver en conceptontwikkelaar. Hij werkt als zelfstandig ondernemer, met als opdrachtgevers reclamebureaus en adverteerders. In 2011 bedacht hij de Joodse huizenposteractie, een poster met alle adressen van Joodse huizen in Amsterdam. De poster werd verspreid door het Parool, en die actie resulteert uiteindelijk in het boek Joodse huizen, verhalen over Joodse huizen en hun (vooroorlogse) bewoners.

Samen met Esther Shaya, hotelier, archief onderzoekster en schrijfster van korte verhalen, en Dr. Gert Jan de Vries, schrijver, redacteur, vertaler en uitgever, is Frits Rijksbaron initiatiefnemer van het project Joodse huizen, verhalen over vooroorlogse bewoners en de boeken die uit dit project voortkomen. Het begon allemaal met het huis aan de Willemsparkweg 49 in Amsterdam. Frits Rijksbaron koopt dit huis uit het bouwjaar 1886 en krijgt, naast de eigendomsbewijzen, ook een akte van rechtsherstel in handen. Het huis blijkt ontworpen te zijn door de Joodse architect Harry Elte en werd in 1918 gekocht door Joseph Gosschalk. Hij ging er wonen samen met zijn echtgenote en zijn zonen Martijn en Robert Marcel. In 1943 werd Joseph Gosschalk gedwongen om het huis voor een veel te laag bedrag te verkopen. De enige die de oorlog overleefd heeft is Martijn Gosschalk die overigens pas in 1951 het huis weer terugkrijgt in bezit en die het in 1980 verkoopt aan Frits Rijksbaron.

Frits Rijksbaron realiseert zich dat er veel meer Joodse huizen met een verhaal moeten zijn in Nederland en met hulp van het 4 en 5 mei comité werkt hij dat idee verder uit. De conclusie is dat er in Nederland tussen de 102.000 en 110.000 Joodse huizen moeten zijn. In Amsterdam alleen al zijn het er 62.000. In 2015 verschijnt het eerste boek met 25 huizen. Nu is er een tweede deel en het verhaal van ieder huis wordt verteld door iemand die heel dicht bij het huis en de (vorige) bewoners staat. Bekende en onbekende namen komen voorbij. De verhalen lezen als een boeiend en vaak heel spannend stuk geschiedenis en houden op die manier de herinnering aan de vermoorde Nederlandse Joden en hun gezinnen in stand. Het is prachtig om de geschiedenis van een bijzonder huis ontrafeld te zien en zo'n geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met de toenmalige bewoners. De verhalen over de mensen zelf zijn vaak nog boeiender dan die van het huis. Niet alle voormalige bewoners kwamen om in de oorlog. Sommigen keerden terug na een onderduikperiode en troffen in hun woning andere bewoners aan die hun intrek hadden genomen in het pand.

Hier en daar treffen we een foto aan maar veel zijn het er niet. Wat zou het geweldig geweest zijn om een serie als deze uit te geven op groot formaat, glanzend papier en veel mooie foto's. Helaas zal dat financieel wellicht niet haalbaar zijn. Men hoopt in 2017 deel 3 van deze serie uit te geven en met een beetje geluk daarna nog veel meer delen. Wie eenmaal een deel van deze serie gelezen heeft zal zeker alle andere delen ook in bezit willen hebben. Een bijzonder stuk geschiedenis op bijzondere wijze blootgelegd.