Passie zonder liefde

Châteauroux, een weinig spannend provinciestadje in Frankrijk eind jaren vijftig. Pierre en Rachel beleven een heftige affaire. Rachel is hevig verliefd en zeer onder de indruk van de erudiete Pierre, die uit een veel hogere sociale klasse komt en die niet nalaat het standsverschil te benadrukken. Hij is zeer met zichzelf begaan en vat de hele affaire op als een goede daad, die vooral geen consequenties moet hebben. Als Rachel zwanger is, maakt hij ook snel duidelijk dat trouwen niet aan de orde is. Zelfs het kind erkennen behoort voor hem niet tot de mogelijkheden; het zou zijn carrière te zeer beschadigen.

Voor Rachel is dochter Christine het beste wat haar overkomen is en ze geniet erg van het moederschap. Ze blijft verliefd op Pierre, stapt steeds over zijn vernederingen heen, zelfs als hij haar tot op het bot beledigt. Ze weet na lang aandringen voor elkaar te krijgen dat hij zijn dochter erkent.  Christine adoreert in eerste instantie haar vader, daarin gestimuleerd door haar moeder. Als Pierre zijn dochter verkracht, wordt Rachel gedwongen afstand van Pierre te nemen. Dat is moeilijk voor haar. Pas als Christine afstand neemt van haar moeder en haar verwijt dat ze niets heeft gezien, is er ruimte voor erkenning van het aangedane leed, het ontwijken van verantwoordelijkheid als moeder en haar kritiekloze adoratie voor een foute man.

Christine Angot (1959) is een Franse schrijfster met een oeuvre van twintig boeken, waarin incest regelmatig een onderwerp is. Een onmogelijke liefde werd bekroond met de Prix de Décembre.

Een onmogelijke liefde is niet zozeer de beschrijving van een gepassioneerde verhouding, maar gaat over verschillende vormen van egocentriciteit. De man is egocentrisch, zeer begaan met zichzelf, neemt geen enkele verantwoordelijkheid voor zijn handelen en pleegt incest als uiting van ultieme vernedering. De vrouw, die voor deze foute man valt, pikt zijn egocentriciteit, zijn onbeschofte handelen, zijn vernederende uitspraken jegens haar en haar dochter. Ook zij is egocentrisch, zij het op een andere wijze: het geluk van haar dochter is ondergeschikt aan het enigszins in stand houden van haar geïdealiseerde relatie met Pierre. De harde boodschap dat Pierre zijn dochter verkracht sluit ze in eerste instantie buiten: ze valt flauw en wordt ziek. Op geen enkele manier neemt ze vervolgens haar dochter in bescherming. Het onderwerp is nauwelijks bespreekbaar. In het hele boek wordt slecht eenmaal, door een vriend, duidelijk verwoord dat Pierre zijn dochter regelmatig grof verkracht. Moeder en dochter spreken uiteindelijk slechts heel versluierd en via omwegen over de verkrachting, hun woede en hun onderlinge verwijdering. Er is er nauwelijks ruimte voor verwerking van het trauma en er blijven twee beschadigde levens achter; opgeofferd aan een waanidee over liefde.

Een onmogelijke liefde is vanuit het perspectief van de dochter geschreven. In een aantal hoofdstukken verplaatst zij zich in haar moeder en wisselt die af met hoofdstukken waarin ze haar eigen situatie beschrijft. Dat vergt enige inspanning bij het lezen maar maakt het verhaal wel spannend.

Het verhaal geeft een goed beeld van Frankrijk halverwege de twintigste eeuw, het diepgewortelde standsverschil en de bijbehorende omgangsvormen.  Kennis daarvan is nodig om enigszins de personages te kunnen volgen in hun handelen, hun manier van leven en overleven en in hun vreemde en foute gepassioneerde keuzes. Want met liefde heeft het verhaal weinig te maken.