Achtergronden van de "zwarte hond, die depressie heet"

“De Schaduw van de Zwarte Hond, depressie als symptoom van onze tijd” is een tot publieksboek omgewerkt proefschrift van psycholoog en filosoof Bert van den Bergh.
“I had a black dog, his name was depression.”

Van den Bergh ziet de depressie niet als een stemmingsstoornis, maar als AFSTEMMINGSstoornis. Er is volgens hem een grote kloof tussen hoe we werkelijk zijn en hoe we ons (moeten) laten zien. Het huidige mensbeeld waaraan we moeten voldoen om normaal gevonden te worden, wordt door Van den Bergh “homo oeconomicus-mobilis-libidionosus” genoemd; de altijd ondernemende, in beweging zijnde, genietende en succesvolle bv ik. Depressie is te duiden als ontstemdheid, in de dubbele zin van het woord; niet-afgestemd zijn én diepgaand onbehagen.

Van den Bergh schrijft over zijn studententijd en de tijd erna, waarin hij zich niet kon overgeven aan het leven en de illusie koesterde dat het ware leven, zijn eigenlijke zelf, elders was. Hij verzette zich en groef zich in.
Zo anders dan wat de Amerikaanse schrijver William Styron beschreef in “Darkness Visible (1990)”. Styron, die fysiek niet alleen was, maar zich eenzaam voelde, ontdekte dat zijn ziekenhuisopname “een geordende en heilzame hechtenis, waar als enige plicht geldt proberen beter te worden”, hem uit zijn existentiële isolement haalde en hem terugbracht in de wereld. Omdat hij zich veilig voelde, durfde hij zich hieraan over te geven.
Van den Bergh noemt existentieel isolement eerder de bron van de depressie dan het gevolg van verregaande somberheid of geremdheid.

Op de achterflap staat “Dit fascinerende boek is een aanrader voor iedereen die kampt met een burn-out, depressie of quarterlifecrisis, voor ggz professionals en voor al diegenen die zich afvragen waar het huidige massale ‘onbehagen in de cultuur’ vandaan komt.” Het boek is inderdaad een aanrader voor een brede groep geïnteresseerden, maar voor “iedereen” wellicht niet toegankelijk genoeg.