Graven in de tijd

Dit minder bekende en minder geprezen boek van Hermans moet het inderdaad niet van een verrassend plot hebben. Lees het vanwege het mooie en wat mij betreft tijdloze taalgebruik. Wat heerlijk leest dat toch. Een mooi voorbeeld aan het eind van dit stukje.

Uiteraard wordt ook in dit boek het gedachtegoed van Hermans weer duidelijk: de mens … het is niks en het zal ook nooit wat worden! De stemming waarin je zelf verkeert speelt een grote rol bij het lezen van dit boek. Zit je zelf net in een dipje, dan wordt dat alleen maar erger. Ben je zelf in opperbeste stemming dan is het heerlijk om te lezen en voel je je nadien nog gelukkiger bij de gedachte ‘wat lopen er toch voor sneue figuren rond op aarde’. Knap van Hermans dat ‘ie dit teweeg kan brengen bij zijn lezers.

Een rode draad in dit boek is het bijna filosofisch vraagstuk ten aanzien van (het verstrijken van) tijd. De tijd is iets dat de mens zelf bedacht heeft en als je er wat langer over nadenkt heeft het ook wel iets bevreemdens. En passant trekt Hermans natuurlijk ook nog even van leer tegen de minder exacte wetenschappen. Zoals in deze prachtige zinnen ergens halverwege het boek:
‘… om kort te gaan, alle filosofie lijkt me ontstaan te zijn uit twijfel aan het godsgeloof. En, nadat God helemaal weggetwijfeld was, uit twijfel aan andere wijsgeren. Als de mensheid niet eerst allerlei onzin geloofd had, was het ook niet nodig geweest die onzin tegen te spreken en door nieuwe onzin te vervangen, die op zijn beurt betwijfeld worden moest. Wat is kennis? Wat is waarheid? ’t Zijn stuk voor stuk zaken waar filosofen verschillend over denken. Sommigen houden bijna alle kennis voor bedrog en ze kunnen het nooit met elkaar eens worden over de vraag wat dan geen bedrog zou zijn. Filosoferen is een ander tegenspreken. Wie de waarheid van een filosoof zonder meer voor waarheid houdt, zal het niet ver brengen in de filosofie. Die wordt nooit als groot filosoof beroemd. Geen oorspronkelijk geest, roepen de kenners dan, hij heeft niets nieuws te vertellen. Maar om een groot natuurkundige of chemicus te worden hoef je niet al je voorgangers tot de grond toe af te breken.’

Kortom: dit boek moet je niet even lezen als tussendoortje. Dan mis je de diepere lagen. Juist het ontdekken van die lagen maakt 'dit oudje' meer dan de moeite waard.