Vriendschap tegen wil en dank

Magda Szabó schetst met Emerence een soortgelijk krachtige romanfiguur in de wereldliteratuur als Oblomov (de vleesgeworden luiheid) en Madame Bovary (de overspelige romantica). Deze huishoudster is verbitterd, onbehouwen, soms zelfs ronduit onvriendelijk, terwijl ze continu in verzet is tegen een maatschappij waar kerk, staat en bourgeoisie de spelregels bepalen. De deur uit de titel moet potdicht blijven om die bemoeizuchtige anderen op afstand te houden, maar de oudere vrouw is tegen haar eigen termijnen toch een pilaar voor de kleine gemeenschap. Ze is werklustig, oogt onverzettelijk en onverwoestbaar, en niemand vermoedt dat er achter die façade een trauma schuilgaat dat vervlochten is met enkele gewelddadige episodes uit de Hongaarse geschiedenis. Emerence is als vereenzaamde (anti-) heldin de verkeerd begrepen, horkerige vrouw die haar rol te goed speelt door haar eigen psychische pijn te verbergen voor de buitenwereld.

En dan is er de ik-verteller, een schrijfster die biografische kenmerken gemeen heeft met de echte Magda Szabó, die een soort moeder- en dochters-relatie aangaat met Emerence. Wat de schrijfster precies zoekt bij haar huishoudster, weet ze zelf eigenlijk ook niet. Wil ze erkenning en respect krijgen van iemand uit een lagere sociale klasse die er een rigide, eigen waarden- en klassensysteem op nahoudt? Of vindt ze via deze moederfiguur intimiteit, vriendschap en liefde die ontbreekt in haar eigen leven? Maar de deur zal opengaan en Emerence geeft zich uiteindelijk bloot, met alle tragische gevolgen van dien. Szabó komt stilistisch niet tot haar recht in de vertaling die ik heb gelezen (vooral door de lange, kromme zinnen vol overbodige informatie), maar de spanning van deze disfunctionele relatie tussen de vertelster en Emerence, blijft gelukkig wél overeind. Hun aantrekken en afstoten is bitterzoet en tegelijkertijd snoeihard. Ook een fijne, gelaagde roman door het ragfijne spel met de vele literatuurverwijzingen naar klassieke mythologie, religieuze teksten en biografische elementen.