Lust, liefde en andere mislukkingen

In 'Noem Het Liefde' (2018) probeert een dertiger zijn leven richting te geven door een gepassioneerde liefdesrelatie aan te gaan met een tienervrouw. Daan Heerma van Voss neemt twee overbekende taboes (een groot leeftijdsverschil en een zweempje incest) mee in hoe de romance tussen Tomas en het meisje A. zich ontwikkelt, maar zonder daarbij de nadruk erop te leggen of het uit te vergroten. Met schetsen van de subtiele, impliciete machtsverschillen tussen de geliefden; met een nadruk op de alledaagsheid waarmee hun relatie turbulent begint, onderweg strubbelingen ondervindt en uiteindelijk weer uitdooft. Dit is geen taboeliefde maar een schets van hoe relatie- en koppelvorming bij zoveel mensen werkt: naarstig op zoek naar jezelf via die begeerde ander.

Toch is de roman allerminst een moralistisch lesje liefhebben voor een behoeftige lezer, want Heerma van Voss trekt zijn relatiegeschiedenis door naar een breder vraagstuk: welke plek hebben de romantische liefde, passie en koppelvorming bij verschillende generaties? Hoewel Tomas en het meisje A. meer wél met elkaar gemeen hebben dan niet (gezondheid, levenslust, twijfel over de toekomst), gaapt er een kloof tussen hen omdat de dertiger wéét dat hij op zoek is naar zichzelf, terwijl de tiener niet anders weet dan dat haar behoeftes meteen bevredigd moeten worden. Vanaf een afstand bezien twee uitdragers van oudere generaties, zijn bejaarde grootmoeder en een stervende jeugdvriend op de leeftijd van zijn gestorven ouders, hoe hun protegé zich nog steeds dieper in het zand graaft met zijn alles verzengde passie. Is de liefdesrelatie onbezorgde levenslust of vermijdingsdrang om niet te hoeven denken aan de toekomst? Waar wringen de vroegere idealen van vorige generaties met tegenwoordige vrijheden of nieuw ontstane beperkingen!?

Daan Heerma van Voss geeft verschillende generaties een eigen stem door ze in te bedden in zijn beschouwende proza. Hoe hij zijn dialogen kruidt met verwijzingen naar de manier van denken en spreken van de persoon die op dat moment aan het woord is. Hoe hij erotiek, intimiteit en seks beschrijft zonder dat het plat of ordinair wordt, maar het desalniettemin haarscherp verbeeldt hoe de verhoudingen zijn tussen Tomas en het meisje A. Hoe het een luchtige, speelse roman blijft en het uiteenspatten van de liefde niet tragischer maakt dan nodig. Ik vergeef het hem dat er een urgente spanningsboog mist en het best een tandje compacter had gekund, want het narratief wordt bij vlagen wat herhalend omdat het te snel duidelijk wordt waar thematiek en plot naartoe werken.

‘Noem Het Liefde' (2018) is een vertelling met een valse soort luchtigheid, waarin 'de romantische liefde' is als met de laarsjes door de modder lopen. Het zuigt en vertroebelt het zicht. Het zet aan tot pathetische handelingen om maar in het gevlij te komen bij die geïdealiseerde ander, terwijl er niks verhevens, altruïstisch of groots is aan die verliefdheidsgevoelens. Alleen hormonen die het mechanisme aansturen waarbij er geen grenzen of regels zijn voor het ene lichaam om zich te verliezen in het andere lichaam. Misschien bloedirritant als verwachtingen niet meer bij elkaar komen, maar personen desalniettemin aan elkaar klitten omdat de relatie beëindigen ook weer zoiets is.

De dertiger snapt wat de tiener misschien nog moet leren, maar de generaties voor hem hebben ook niet helemaal ongelijk. Zoek in liefde of in relaties vooral géén medicijn tegen weltschmerz of richtingloosheid: het geeft sturing aan innerlijke driften. Maar wat valt er in de tegenwoordige tijd met elke liefdesmislukking (en dus niet met de liefde zelf) veel te leren over onszelf en de waarden die uiteindelijk belangrijk zijn in onze eigen levens. Een waardige aftocht is misschien het mooiste wat er is, hoe pijn dat soms doet.