Hartverscheurend mooi

Wat maakt een boek tot een goed boek, tot een uitstekende leeservaring, tot een literair genot? Behalve een doordacht verhaal en een prachtig taalgebruik, gebeurt het soms – heel zelden – dat het boek het hart van de lezer raakt. Een vluchtig gevoel, een passerende zucht van schoonheid, een moment waarop men het boek neerlegt en een subtiele verandering gewaarwordt, iets wat opeens anders, misschien helderder is dan ooit tevoren.  

Zo een boek is Het huis van de vroedvrouw. Met simpele zinnen, zonder bombastische beschrijvingen, zonder overbodig sentiment, zonder huilerig medelijden, tilt Patricia Harman de lezer een andere werkelijkheid in: men ruikt de schone, frisse lucht, de winterse kilheid, de geur van een brandende houtkachel, men hoort het kabbelende water en ziet een fragiele gestalte zich in het donker een weg banen tussen de bomen en struiken. Iemand die alleen is, maar niet eenzaam. Frêle, maar onverschrokken. Iemand die vergezeld wordt door doden uit haar verleden, maar niet bang is voor de schaduwen. Een vrouw, sterk en kwetsbaar zoals vrouwen met het hart op de juiste plaats kunnen zijn. Wars van leugens, valse opsmuk en hypocrisie omarmt Patience Murphy, de vroedvrouw in West Virginia, haar zware leven in al zijn facetten.  

Patience probeert een nieuw leven op te bouwen op een klein boerderijtje bij de Hope River in West Virginia. Ze wordt in drie staten gezocht voor een misdaad die haar leven overhoop heeft gehaald. Zij is een vrouw met een roerig verleden, een activiste die strijdt voor mensenrechten en een beter en waardiger leven voor de mijnwerkers in West Virginia die door de rijke kolenbaronnen op een ongelooflijke en mensonwaardige wijze worden uitgebuit. Ook de Ku Klux Klan steekt zijn smerige hoofd weer op in het gebied rond Hope River en Patience, ervan overtuigd dat alle mensen gelijk zijn, ongeacht hun huidskleur en geloofsovertuiging, kan niet aan de aandacht van de Klan ontsnappen.  

Patience verdient haar brood als vroedvrouw in een arme gemeenschap, waar ze vaker niet dan wel betaald wordt voor haar diensten, en zij vervult haar taak met een toewijding en diepe menselijkheid. Onvergetelijk zijn de personages van mevrouw Potts, een zwarte vroedvrouw die Patience bij de zwarte gemeenschap introduceert, van mevrouw Kelly, die haar opgeleid en bijgestaan heeft, van alle kersverse moeders die haar hulp hebben ingeroepen. Elke bladzijde van het boek is vol met verhalen die het verdienen om voor altijd in het hart van de lezer opgesloten te worden. De beschrijvingen van de natuur, dieren en karakters zijn subliem. De schaduwen uit het verleden en een onverdraaglijk, afschuwelijk geheim die Patience achtervolgen, doen de lezer verkillen tot op het bot en huilen van verdriet. Dit is het verhaal van een vrouw die ondanks een onbeschrijflijk zwaar leven recht overeind blijft staan.  

‘Ik maakte twee sterfgevallen in een week mee: eerst kwam Lawrence om bij een treinbotsing en toen ging de baby dood. Ik weet nog steeds niet hoe ik het heb overleefd, waarom ik niet tot stof ben verpulverd. Op de een of andere manier ging ik door, zoals we allemaal moeten gaan; ik propte mijn verdriet in een zak, als een brok zwarte kool, en strompelde vooruit. Ik draag het nog altijd bij me, maar in de loop der jaren is het kleiner geworden, harder, als een diamant… Geboorte en dood, zo verstrengeld. Liefde, geboorte en dood, mijn drieluik.’  

En toch is het een boek vol optimisme, kracht die voortvloeit uit acceptatie: men kan wat er gebeurd is niet terugdraaien. Een voorzichtige relatie en een onverwacht geschenk brengen de weegschaal van lijden en geluk weer in evenwicht.  

‘Ik haal diep adem en blaas het verdriet weg. …. “Watervogel,” fluister ik terwijl ik mijn tranen droog en mezelf op mijn knieën hijs. “Deze handen hebben gedood en deze handen hebben leven op de wereld gezet. Als ik een godsdienstige vrouw zou zijn, zou ik God aanroepen om mijn ziel te verlichten.” … Ik houd mijn werkhanden op in het laatste zonlicht, buig naar voren en was ze in het heldere koude water van de beek, was al het schuldgevoel en verdriet weg. I once was lost, but now I’m found. Enkele jaren geleden zou ik niet alleen in het donker wordende bos in de bladeren hebben durven liggen. Nu vind ik rust.’  

Na het lezen van dit boek wordt de lezer een beetje beter mens. Lees Het huis van de vroedvrouw en laat Patience je ziel aanraken met haar helende hand.