Thriller en politieke satire

Of het nu gaat om politici ten tijde van het Romeinse Rijk of om moderne politici, voormalig politiek verslaggever Robert Harris (1957) is als geen ander in staat hun beweegredenen te analyseren en te beschrijven. In zijn nieuwste boek Geest baseert hij zich uiterst losjes op Tony Blair. Thriller en politieke satire tegelijk.

De verteller van het verhaal is ghostwriter die na een aantal succesvolle boeken over sporters en andere beroemdheden nu de kans krijgt om het leven van de voormalige premier van Engeland, Adam Lang, aan het papier toe te vertrouwen. De vorige ghostwriter van Lang is onder vreemde omstandigheden verdronken, zonder zijn werk af te hebben kunnen maken. Hoewel de behoefte aan een biografie nihil is, kan de meest controversiële premier ooit bijna 10 miljoen dollar incasseren om zijn levensgeschiedenis publiekelijk te maken. Maar dan ontdekt de nieuwe ghostwriter geheimen die Lang nooit heeft willen onthullen. Geheimen die de hele wereldpolitiek in een ander daglicht stellen. Lang wordt belasterd en zijn uitgever die de publicitaire waarde daarvan inziet, maant de ghostwriter tot haast. Maar soms kunnen geheimen ook dodelijk zijn.

Het leuke aan Geest is dat er eigenlijk geen hoofdpersonen zijn, maar allemaal spreekwoordelijke geesten. De ik-figuur, de ghostwriter, stelt zichzelf aan de ex-premier voor als zijnde zijn “geest”. Hij is het doorgeefluik via wie we de persoon Adam Lang zullen leren kennen. Kenmerkend is dat de ik-persoon het gehele boek door naamloos blijft. Hij is, net als de verteller in The Great Gatsby van Scott Fitzgerald, volstrekt onbelangrijk. Een toeschouwer, net als wij lezers. De voorganger van de ghostwriter, McAra, is verdronken, maar is ook als ‘geest’ constant aanwezig. Via zijn nagelaten aantekeningen en naspeuringen komen er stukken informatie over Lang naar voren, die de geheimzinnige puzzel compleet maken. Adam Lang zelf is ook meer een geestverschijning dan een hoofdpersoon. Hij komt niet veel voor in het boek. Toch is zijn aanwezigheid heel nadrukkelijk omdat het hele verhaal draait om zijn handelingen in het verleden.

Richard Harris hanteert een heel speciale en originele vertelstructuur waarbij ieder personage geheimzinnig is en meer op de achtergrond dan op de voorgrond een rol speelt. Dat geldt voor de ghostwriters, voor Adam Lang, maar ook voor zijn sterke vrouw Ruth en zijn secretaresse annex minnares Amelia Bly. In trefzekere beelden weet Harris hun karakters neer te zetten. Met name het beeld van Adam Lang (die we volgens Harris absoluut niet mogen vereenzelvigen met Tony Blair) is hilarisch. De voormalige premier is een wereldvreemd man die vroeger totaal niet in politiek geïnteresseerd was. Hij heeft nooit geld op zak en heeft geen idee hoe een pinpas werkt. Beroofd van zijn macht, beledigd door zijn vijanden, opgejaagd en overspoeld door heimwee in zijn vluchtoord in Amerika, gevangen tussen zijn vrouw en minnares. Hij is een zielige acteur, die ooit meer rage was dan politicus. Een ongeloofwaardig man die meeliep aan de leiband van de Amerikaanse president. Geen wonder dat Tony Blair “not amused” was bij de verschijning van het boek.

Richard Harris kent de mechanismen van het politieke metier door en door. Hij speelt met die kennis. Hij geeft plaagstootjes, subtiel maar duidelijk, hij dringt aan en haalt soms vol uit om dan weer gas terug te nemen, te relativeren en opnieuw toe te slaan. Politici houden niet van hun onderdanen, mar voornamelijk van zichzelf. Het zijn adrenaline-kickers die problemen nodig hebben om te functioneren. Het volk is slechts decor voor hun heldendaden. Hun doel is geschiedenis schrijven, niet de wereld verbeteren. Achteloos prikt Harris de dikdoenerij van de beroepspolitici door. Hij laat zien hoe dun de lijn is tussen manipulaties, intriges, verraad en moord en hoe vaak die lijn overschreden wordt. Hier is een meester-verteller aan het woord, die op adembenemende wijze zijn vakmanschap als schrijver combineert met zijn inzicht in de politiek. Geest is thriller en politieke satire tegelijk. Een boek om je vingers bij af te likken.