Een boek van hoop en vrede

Al vanaf het allerprilste begin heeft de mensheid geprobeerd om onbegrijpelijke natuurverschijnselen d.m.v. verhalen te verklaren. Zo werd in vrijwel alle culturen de zon voorgesteld als een man die de vruchtbare vrouwenschoot, de aarde, bevruchtte. En zo ontstonden er verhalen over het afsterven van het daglicht (het vruchtbare en dus goede) en het ontstaan van de duisternis en het absolute donker (een onvruchtbare, dus kwade periode). In de bekende sagen, mythen en legendes ligt de oorsprong van ons archetypische begrip over goed (licht/wit) en kwaad (donker/zwart). Voorstellingen die we nu nog tegenkomen in westerns en sf-films (Empire strikes Back) waarin de goede held in het witte pak vecht tegen de boef in het zwarte pak.
Maar ook karaktereigenschappen en psychische gesteldheden van mensen werden al sinds oudsher uitgedrukt in licht en donker. Het duidelijkste zijn deze archetypen nog terug te vinden in de verhalen in het horror, sword & sorcery en het fantasy-genre. Het kwaad wordt o.a. voorgesteld in de gedaantes van vampieren en weerwolven. Deze donkere gedaantes voeden zich met het bloed of de geest van onschuldigen, net zoals de moderne mens zich voedt met onschuldige koeien en kippen. Deze wezens van de nacht zijn dan ook de schaduwzijde van de mens zelf. Diep verborgen en onzichtbaar voor de buitenwereld. Iedereen heeft goede en slechte kanten. Iedereen heeft een barmhartige Samaritaan en een weerwolf in zich. Alleen de goede kant is zichtbaar, de duistere zijde niet.

Dit uitvoerige intro is bedoeld om duidelijk te maken welke boodschap de Russische auteur Sergej Lukjanenko in zijn boek De nachtwacht wil overbrengen. Hij beschrijft in een van zware symboliek doorspekt fantasy-verhaal niet alleen de strijd tussen Goed (de aanhangers van het Licht) en Kwaad (de aanhangers van de Duisternis), maar ook de innerlijke strijd van de mens. Goed en Kwaad zijn altijd in wankel evenwicht. Er hoeft maar iets te gebeuren of de weegschaal slaat door naar de verkeerde kant. Dit wordt in het boek gesymboliseerd door een zogenaamde duizend jaar oude wapenstilstand tussen Goed en Kwaad. Een wapenstilstand die verstoord dreigt te raken door de komst van een jongen, een kind nog. En ook hier is de symboliek duidelijk. Het kind, de onschuld, (die staat voor alle kinderen in de wereld) heeft nog geen vooroordelen, draagt nog niet de kiemen van het Kwaad in zich. De grote kracht van een kind is de onbevangenheid. Hij moet nog gevormd worden. Daar ligt dus de mogelijkheid om het Kwaad uit te bannen. Als dat mogelijk is, kunnen alle kinderen in onschuld, in vrede opgroeien. Er is dus hoop om de wereld met alle oorlogen en al het Kwaad te verbeteren. Dat is de boodschap van schrijver Sergej Lukjanenko, waarmee hij zich onderscheidt van ogenschijnlijk vergelijkbare fantasiewerelden als die van Harry Potter.

De Nachtwacht van Sergej Lukjanenko heeft de vorm van een moderne thriller, spelend in het huidige Rusland, maar is in wezen een allegorie die als zodanig gelezen moet worden. Vandaar dat elementen als spanning, politiek steekspel, magie, machtsstrijd, moord en doodslag allemaal zijn ingebed in het kader van een modern Russisch sprookje. Boeiend van vorm en boeiend van inhoud. De spanning is ondergeschikt gemaakt aan de intrige van het verhaal. Met als belangrijkste boodschap: ‘hoop’. Ondanks de gigantische puinhoop die de mensen er op aarde van maken, is er hoop. Hoop op een betere toekomst. En die toekomst ligt in handen van de jeugd. Geen boek over 'Oorlog en Vrede' (Tolstoj), maar een bijzonder boek over 'Hoop en Vrede'. Een mooie gedachte die ik net als Lukjanenko graag zou koesteren.