Een bizar en onthutsend slotakkoord

Een van de studies die de Zwitserse auteur Friedrich Dürrenmatt gevolgd heeft, was literatuur. Hoewel zijn vroegere proza onder invloed stond van Kafka, begon hij met het schrijven van toneelstukken en luisterspelen. Zijn eerste toneelstuk was Es steht geschrieben, dat opviel door de scherpe tegenstellingen. Zijn volgende werk bestond vooral uit enigszins absurdistische komedies of satires. Aan het begin van de jaren vijftig, vooral wegens geldgebrek, begon hij met het schrijven van misdaadromans. De verdenking was zijn eerste boek dat in het Nederlands is vertaald. In mei 2018 is het in 1958 geschreven De belofte uitgegeven.

Na afloop van een lezing krijgt een schrijver van misdaadverhalen een lift van een voormalig politiecommandant. Dan krijgt hij het verhaal te horen van commissaris Matthäi, die de ouders van een vermoord meisje beloofd heeft de dader te vinden. Ondanks dat hij op het punt staat om naar Jordanië te vertrekken, bijt hij zich erin vast. Wanneer iemand voor de moord wordt opgepakt, blijft Matthäi van mening dat het de verkeerde is en gaat hij nog fanatieker op jacht naar de echte dader. Hij bedenkt een vernuftig plan en is ervan overtuigd dat de moordenaar hiermee gepakt kan worden.

In 1957 kreeg Dürrenmatt de opdracht om een script te schrijven voor een televisiefilm met als thema seksueel misbruik bij kinderen. Dat werd Es geschah am hellichten Tag, een film die uiteindelijk niet op televisie, maar wel in de bioscoop te zien was. De auteur zelf was niet tevreden over het scenario en daarom schreef hij De belofte, dat aan het eind enigszins afwijkt van de film. Vanaf het begin van het verhaal is al min of meer te merken dat hier een filmscenario aan ten grondslag ligt. De omgeving is beeldend beschreven, maar ook de woedende en soms bedrukte stemming van de bewoners van Mägendorf wordt, nadat ze gehoord hebben dat er een meisje vermoord is, uitstekend weergegeven en is heel duidelijk voelbaar.

Dat is het sterke van de schrijfstijl van Dürrenmatt, hij weet exact over te brengen wat hij bedoelt. Daar heeft hij overigens bijzonder weinig woorden voor nodig, want in heldere zinnen, de ene keer kort, de andere keer wat langer, heeft hij een kort, maar intrigerend en boeiend verhaal gecreëerd. Een verhaal dat er meteen is, want de belangrijkste personages worden niet uitgebreid voorgesteld. Ze zijn er gewoon. Die ontbrekende introductie is absoluut geen gemis, vooral omdat de personages stuk voor stuk krachtig zijn, maar ook een interessante persoonlijkheid hebben.

De belofte draait om de speurtocht naar de moordenaar van het meisje, om het echte politiewerk, maar het laat vooral zien wat dat met je doet (in dit geval commissaris Matthäi) als je daardoor geobsedeerd geraakt bent. Het is daarom een misdaadroman waarin de psychologische aspecten hoogtij vieren. Als het er de schijn van heeft dat de zaak onopgelost blijft en de personages, maar ook de lezer, met een katterig gevoel achter lijken te blijven, komt Dürrenmatt met een geheel onvoorziene plotwending tevoorschijn. Want in de ontknoping komt de waarheid alsnog boven water. Deze is even bizar als onwaarschijnlijk, hoewel onthutsend er waarschijnlijk een beter woord voor is. De auteur laat daarmee de lezer bevredigd, want er is namelijk een gesloten eind, achter. Toch resteert er voor diezelfde lezer wat om over na te denken. Want hoever zou je zelf gaan om een moord geheim te houden?