Fragmentarisch opgebouwde roman met weinig ruimte voor emoties

Als je weet dat The farm gaat over een bedrijf dat vrouwen betaalt om draagmoeder te zijn en dat het boek vergeleken wordt met The handmaid’s tale dan verwacht je misschien een dystopische toekomstroman. Dat is echter een verkeerd label voor dit debuut van Joanne Ramos. Waarschijnlijk bestaan er al luxe resorts waar vrouwen voor veel geld negen maanden verblijven terwijl ze zwanger zijn van het kind van een ander. De setting van het boek is daarnaast eerder hedendaags dan futuristisch, de nadruk ligt niet bepaald op ‘draagmoederfabriek’ Golden Oaks (dat door bewoners ‘the farm’ genoemd wordt) en Ramos lijkt vooral de vreselijke leefomstandigheden van arme immigranten te willen beschrijven en de soms hartverscheurende keuzes die moeders soms moeten maken voor hun kinderen aan te willen kaarten. Erg dystopisch is de roman bovendien ook niet. Het gevoel van naderend onheil dat doorweven zit in het verhaal leidt uiteindelijk nergens toe.

In The farm worden vier vrouwen gevolgd tijdens een belangrijk jaar in hun leven. De idealistische Reagan is op zoek naar zingeving en vindt het een mooi idee dat ze iemand die geen kinderen kan krijgen kan helpen. De Filipijnse Jane wordt noodgedwongen draagmoeder om haar eigen dochter financieel te kunnen onderhouden. Haar nicht, kinderverzorgster Ate, neemt de zorg voor baby Amalia tijdelijk op zich, wat door haar toenemende gezondheidsklachten steeds lastiger wordt. Tot slot is er de carrièregerichte Mae Yu, manager van Golden Oaks, die zich drukker maakt om haar aanstaande huwelijk en het binnenhalen van investeringen van cliënten dan om het welzijn van de ‘gastvrouwen’.
Hoewel Jane wordt gepresenteerd als de hoofdpersoon van het boek, voelt dit nauwelijks zo. De ontwikkeling die ze doormaakt is erg zwak en staat ook niet centraal. Alle vrouwen komen in verschillende hoofdstukken aan het woord en daarnaast zijn er nog een aantal belangrijke bijpersonages die weliswaar niet optreden als verteller, maar die wel hun verhaal delen. Dit resulteert in een goed beeld van de verschillende omstandigheden van moeders en waartoe die kunnen leiden. Het is mooi dat de moeder-kindrelatie centraal staat.
Ramos blijkt zich erg goed in vrouwen met verschillende achtergronden te kunnen verplaatsen en weet haar boodschap over te brengen. Het is jammer dat een belangrijke kant van het verhaal ontbreekt: die van de vrouwen die babyverzorgsters en draagmoeders inhuren. Hun perspectief – of ze nou zelf ooit arm waren, zich op hun carrière gericht hebben en nu te oud zijn om zelf nog kinderen te krijgen of ze altijd al rijk waren en ze zelf niet zwanger willen worden uit ijdelheid of omdat het niet in hun drukke leven past – zou een interessante aanvulling zijn.

Het boek voelt door de vele vertellers fragmentarisch aan. Er zit veel tijd tussen sommige hoofdstukken, relevante of interessante momenten worden niet beschreven en er is een gebrek aan diepgang en emotie. Je gaat er zeker in mee dat Jane haar dochter mist en dat Reagan zich alleen voelt, maar je voelt het nooit.
De relaties tussen de personages overtuigen bovendien ook niet als ze het ene moment vrienden zijn, ze elkaar het volgende moment niet kunnen luchten of zien en ze daarna weer alles voor elkaar over hebben zonder dat je hebt kunnen zien waarom dit veranderd is. Dat sommige vrouwen uit het leven van de vier hoofdpersonen (bijvoorbeeld de beste vriendin van Reagan) in meerdere verhaallijnen kort genoemd worden is vooral erg onrealistisch.

Waar de beschrijvingen van belangrijke momenten ontbreken, zijn er juist ook veel scènes die overbodig zijn. Dat geldt zowel voor de eerste dertig pagina’s (die vreemd genoeg wel het interessantst zijn, hoewel ze weinig met draagmoederschap te maken hebben) als voor de laatste tien (de totaal onrealistisch en erg rommelige epiloog) en veel hoofdstukken daartussen. Het verhaal vloeit niet en heeft eigenlijk ook geen einde. Het is een tam verhaal dat bij vlagen zelfs saai is om te lezen.
Ramos laat veel kansen liggen. Het meest van al is het gemis van Golden Oaks als ‘personage’ voelbaar. Het resort blijft nu te veel slechts een locatie die weinig invloed heeft op het verhaal. Er gebeuren wel twijfelachtige dingen, maar het bedrijf is niet zo eng als had gekund en de klachten van de gastvrouwen zijn soms zelfs overdreven, waardoor zij vooral zeurderig overkomen. Geen enkel personage is echt sympathiek. Soms blijft lange tijd onduidelijk wat er precies aan de hand is, doordat belangrijke feiten verzwegen worden of doordat je door de grote hoeveelheid namen niet doorhebt dat bepaalde personen al eerder geïntroduceerd werden. Deze geheimzinnigheid voegt niets toe en is vooral frustrerend.

The farm slaagt erin arme immigranten een gezicht te geven en begrip te kweken voor vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Blijvende indruk maakt het boek echter niet.