Genieten met mate

Een sobere, zwarte kaft met goudopdruk, een leeslint, goud op snee en flinterdun papier: stel je de verbazing van een nietsvermoedende hotelgast voor die déze Bijbel in een nachtkastje vindt en opent. Uiterlijk heeft de Bible of Filth alles van een Gideonbijbel, innerlijk laat undergroundcartoonist Robert Crumb zijn seksuele demonen vrij. En al lijken ze uiterlijk seksistisch tot misogyn, zijn tekeningen zijn vooral taboedoorbrekende fantasieën. ‘Misogynist? Nah, I hate everybody equally!’  

In de VS waren ze al wat gewoon van Crumb, die al in de jaren 1960 de woorden ‘goor’ en ‘onsmakelijk’ uit zijn woordenboek schrapte. Een collectie van zijn meest expliciete pornografische fantasieën van 1968 tot 1986 kon echter enkel bij het Franse Futuropolis. Ruim 30 jaar na die (beperkte) uitgave herneemt Scratch die in de originele versie, aangevuld met gelijkaardig werk tot 2006. Een dappere onderneming en tegelijk een grafisch overzicht van 40 jaar Crumb, die zeker de laatste decennia blijk geeft van sterk en delicaat tekenwerk.  

Dat is ook zichtbaar in zijn Book of Genesis (2009): een getrouwe, vaak expliciete, maar nergens subversieve of oneerbiedige uitbeelding van het oudtestamentische boek. Verwacht dat dus niet in deze ‘Bijbel van Troep’, die behalve twee pagina’s over Adam en Eva en hun ‘carnal knowledge’ niets Bijbels bevat. De collectie wordt daarentegen bevolkt door promiscue mannen en vrouwen, Crumbs vaste personages (zoals de spirituele goeroe Mr. Natural of het onderdeurtje Snoid) én Crumb zelf (die met veel zelfkennis al eens signeert met Scum). Zo behandelt het personage Crumb verschillende keren zijn Troubles with women, waarbij hij zich afvraagt waarom vrouwen toch altijd voor bullies vallen, tot hij begrijpt dat het een kwestie van biologie is. Roem (als succesvol cartoonist) helpt ook, zo ondervindt hij. Het wekt bij hem echter vooral misprijzen voor zulke vrouwen op.  

Lezers met een sterke maag krijgen heel divers werk voorgeschoteld, om met mate van te genieten. Zowel cartoons (raad eens hoe Crumb een nieuwjaarswens voor het jaar 1969 gebruikt?) of een Snoid-versie van Füssli’s Nachtmerrie als korte tot langere, in schetsboeken of tijdschriften verschenen ‘verhalen’. In Don’t touch me zijn we getuige van een aanranding. Als de dader afdruipt, scheldt zijn slachtoffer: ‘You lousy rotten selfish son-of-a-bitch!’ En ze vervolgt met de pointe op het laatste plaatje: ‘I never get to come!’ Lachen mag, móet zelfs: het is bewezen dat lachen met taboes juist bijdraagt aan het doorbreken daarvan. Of mogen we enkel lachen met Jodengrappen als Woody Allen ze brengt? Of met Marokkanen als Najib Amhali dat doet? Tja, Crumb zegt van zichzelf dat hij een ‘infantile fantast’ is, met een ‘sick, immature mind’, dus dan zit het wel goed?  

Crumbs incestueuze parodie van een typische familiestrip is onweerstaanbaar hilarisch. Zijn weerwraak (met zichzelf als slachtoffer/dader) op een clubje feministen is wat over de top, maar hij besluit zelf: ‘Just kidding, girls. Actually I’m on your side!’ Zijn mannen zijn veelal losers. Ook zichzelf zet hij in zijn onderbroek (of ook zonder). Met een ‘complusion to confess’ (door zijn ‘catholic upbringing’) bekent hij zijn obsessie voor forse vrouwen met dikke konten en kuiten, en dat hij zulke fantasieën tekent voor zichzelf: ‘It helps us get rid of pent-up anxieties and repressions.’ De erotische strip als zelftherapie, dus. Maar is de lezer er ook mee geholpen?  

Sommige stukjes zijn vandaag, decennia later, nog akelig actueel: een man mishandelt een vrouw, maar ze vinden het oké ‘as long as both partners consent’. Een grappiger stukje gaat over ‘grabbies’: vrouwenbepotelaars: ‘How can this rising menace be stopped? Grab ‘em back, girls!’ Wat simplistisch misschien, maar Crumb pleit alleszins voor vrouwelijke assertiviteit. En terwijl Flakey Floont ten onder gaat aan zijn obsessie voor Devil Girl, heeft Crumb een goede raad voor vrouwenzotten – zoals hijzelf: zie vrouwen als een ‘gift of nature. Their presence makes this fuckin’ planet a less dismal place. You don’t have to possess every one of them!’