Democraten met een klein kantje

Grieken zijn misschien niet zo geslaagd in het beheer van overheidsfinanciën of de opvang van vluchtelingenmassa’s, maar ze hebben wel de democratie uitgevonden. Maar ook dat ging niet zonder moeite en bloedvergieten, zo leert de historische striproman Democratie.

Strips uit Griekenland zijn sowieso een rariteit. Des te opmerkelijker was dus in 2009 de Nederlandse uitgave (de eerste na het Grieks) van het stripboek Logicomix, waarin auteur Apostolos Doxiadis en informaticatheoreticus Christos Papadimitriou een intrigerende mix van wiskunde en filosofie brachten via een portret van de logicus Bertrand Russell. Artwork en inkleuring waren van animator/cartoonist Alecos Papadatos en Annie Di Donna. Hetzelfde doen zij voor Democratie, een gelijkaardig maatschappelijk educatieve strip, waarbij Papadatos het concept bedacht en voorlegde aan Abraham Kawa, auteur van griezelromans en cultuurwetenschappelijk academicus, die instond voor het script.

Uitgangspunt voor het 200 pagina’s dikke stripboek is de ontstaansgeschiedenis van de staatsvorm waarbij het hele volk en niet enkel de edelen of de militairen het voor het zeggen krijgen: democratie, na fetakaas het belangrijkste Griekse exportproduct. Het verhaal is echter geen saaie geschiedenisles met belangrijke data of feiten die de democratie als maatschappijmodel hebben vormgegeven. Het boek beperkt zich strikt tot de genese van de democratie, de heerschappij (kratein, heersen) van het volk (demos), en meer bepaald tot de woelige lotgevallen van de stadsstaat Athene eind zesde, begin vijfde eeuw voor Christus. Uiteraard is de staatsvorm zoals wij die nu kennen niet van vandaag of morgen ontstaan of toe te schrijven aan een bepaalde gebeurtenis, maar dit boek toont aan dat de vonk voor het democratische vuur wel aanwijsbaar is. En wel bij de Atheense staatsman Kleisthenes, die een revolutionaire herverdeling van de traditioneel door de adel bestuurde Atheense stadsraad voorstelde waarbij synthese van alle bevolkingsklassen het basisidee was.

In het boek is het niet deze Kleisthenes, maar een vazenschilder die de hervorming van het traditionele stammensysteem inzichtelijk uitlegt aan zijn makkers. Samen staan de mannen aan de vooravond van de slag bij Marathon (490 v.Chr.), waarin de Atheners de Perzische invallers het hoofd gaan bieden. Kunstenaar/soldaat Leander vertelt aan het kampvuur zijn levensverhaal en krijgt steeds meer toehoorders als hij de achtergronden van de Atheense staatshervorming uitlegt. Zo was hij, als kind, getuige van de opstand van de Atheners tegen het broeder- en dictatorduo Hipparchos en Hippias dat, na hun vader Peisistratos, de stad tiranniek bestuurde. Via de raamvertelling van de veldslag en gewone Athener Leander leren we hoe de opvolgers van de tirannen de stad uitverkochten aan eeuwige rivaal Sparta en hoe na alweer een bloedige revolte dan toch gekozen werd voor de aanvankelijk verjaagde Kleisthenes en zijn nieuwerwetse ideeën.

Leander leerde echter ook dat zelfs zulke idealisten en hervormers hun kleine kantjes hebben: we zien samen met hem hoe Kleisthenes het orakel van Delphi manipuleert om tot voor hem gunstige voorspellingen te komen. Ook in de democratie is immers zaak de soms goedgelovige massa naar je hand te zetten.

Aantrekkelijke en makkelijk toegankelijke tekeningen en een tot het einde boeiend verhaal maken dat Democratie helemaal niet leest als een geschiedenisles. Af en toe neigen de discussies tussen de personages een beetje in de richting van oeverloos geklets, maar dat is, grappig genoeg, precies wat de militaristische en zakelijke Spartaanse koning Kleomenes de Atheners verwijt: "Praten, praten, praten. Doen jullie nooit wat anders?"

Voor wie een strip te oppervlakkig vindt voor zo’n zwaar thema of zich dieper in de materie wil verdiepen, biedt het boek achteraan bij alle personages en plaatsen nog een uitgebreide toelichting. Los van de bedoeling om de eerste democratische stappen van de mensheid te tonen, geeft het boek een goed beeld van de Oud-Griekse samenleving, van de gewone marskramer op de agora tot het politieke gekonkel tussen de stadsstaten. Alleen dat al maakt dit stripboek het lezen waard.