Uitdagende leesbeurt wordt beloond

Liam is een politie-agent met literaire aspiraties of eerder een mislukte romanschrijver die per ongeluk politieman werd. Zijn beste vriend Aldo lijkt wel een magneet voor ongeluk. Hij heeft een indrukwekkende reeks rampzalige zakelijke ondernemingen op zijn actief waarbij – om het met een understatement te formuleren - het niet altijd even nauw genomen wordt met de vigerende wetgeving.
Naarmate Aldo’s rampspoed toeneemt, rijpt bij Liam het idee dat een roman over Aldo schrijven de manier is om zijn writer’s block te overwinnen. Zodoende kan hij tevens trachten enige betekenis te puren uit Aldo’s tegenslagen en tragische pogingen om de liefde van zijn ex-vrouw Stella te herwinnen.
Aldo Benjamin is duidelijk het personage met de meeste diepgang. Hij krijgt af te rekenen met een combinatie van ongeluk en slechte keuzes. Via flashbacks komen we meer te weten over zijn rampzalige (criminele) zakelijke ondernemingen (hij is een serie-ondernemer), zijn tragisch liefdesleven en zijn gerechtelijke perikelen. Het verhaal wordt voortgedreven door (hoe tegenstrijdig het ook mag klinken) zowel zijn doodswens als zijn levenskracht. Geen van beide hoofdpersonages (Liam noch Aldo) kent een noemenswaardige ontwikkeling doorheen het verhaal.
Doorheen het verhaal van de tragikomische avonturen van de jeugdvrienden Liam en Aldo komen heel wat thema’s aan bod. Naast doodswens/levenskracht, mislukking/tegenslagen/frustratie komt ook het thema vriendschap/liefde prominent aan bod. Uit het verwerkingsproces van het verlies van een zus ontstond een bijzondere band tussen beiden. Deze band kan moeilijk een onvoorwaardelijke vriendschap genoemd worden. Vaak lijkt het meer op het gebruiken/misbruiken van elkaar, wordt er meer genomen dan gegeven (thema egoïsme) of is er een duidelijk onevenwicht in hun relatie. Het tragische liefdesleven van Aldo sluit hier bij aan.
Het minste wat je kan zeggen is dat de wijze waarop Steve Toltz zijn verhaal opgebouwd heeft voor een uitdagende leesbeurt zorgt. De opbouw lijkt op het eerste zicht vooral chaotisch en hectisch, de chronologie onduidelijk, maar naarmate het verhaal vordert krijg je meer en meer de indruk dat er wel degelijk zeer goed over nagedacht is. Via de langdurige flashbacks komen we meer te weten over de hoofdpersonages, de wisselende vertelperspectieven (Liam, Aldo, bandopname) en de originele vertelvormen (vb. transcriptie van een politeverhoor) houden de lezer bij de les.
Moeras is het eerste boek van Steve Toltz dat ik lees. Maar het geeft mij wel zin om ook zijn debuut eens grondig te bekijken en heel waarschijnlijk ook te lezen. Zijn schrijfstijl spreekt mij zeker aan: hoog tempo, energiek, intens, bijwijlen hectisch, tragikomische verwikkelingen gelardeerd met (zwarte) humor, ironisch, origineel, inventief, gedurfd, met een aforisme-debiterend hoofdpersonage (Aldo dus), veelvuldig gebruik van flashbacks, overvloedig met paragrafen die tot 5 (vijf!) volledige pagina’s beslaan en niet altijd even begrijpelijke monologen. Dit alles resulteert in een boek dat tegelijkertijd je in bewondering doet staan voor zoveel brille en tevens bij momenten vrij vermoeiend/uitputtend is.
Met de titel Moeras wil de auteur waarschijnlijk het beeld oproepen dat - zoals het ook bij drijfzand het geval is – de protagonisten van zijn verhaal door teveel te spartelen, om zich heen te slaan, beslissingen te nemen en tot de actie over te gaan het alleen maar erger maken. Ze zakken verder weg, een negatieve spiraal waaraan nog moeilijk te ontsnappen valt is in werking getreden. De meest wijze beslissing zou zijn om rustig te blijven, net zoals geen beweging maken de enige ontsnappingsmogelijkheid uit drijfzand is.
Hoewel de schrijver vermoedelijk geen overkoepelende boodschap heeft willen meegeven, zijn er ongetwijfeld wel een aantal deelboodschappen (of “levenslessen”) uit “Moeras” te halen en deze hangen voor een stuk ook samen met het individuele perspectief of gevoeligheden van de lezer. Het tragikomische karakter van het verhaal en de zwarte humor die tegengewicht biedt voor de tegenslagen en het ongeluk temperen niet alleen een eventuele grote emotionele betrokkenheid bij het wedervaren van de beide hoofdrolspelers. Deze elementen kunnen ook tot de conclusie leiden dat humor en relativeringsvermogen de rampspoed draaglijk(er) maken.