Feiten en fictie zijn briljant verweven

Behalve de Shardlake-serie over een middeleeuwse advocaat schreef C.J. Sansom nog een aantal historische romans, waarvan eentje zijn debuut Winter in Madrid is. Ook Mist over Londen is tot op zekere hoogte historisch te noemen, al speelt het zich niet in zo’'n ver verleden af, maar in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Alle gebeurtenissen die plaatsvinden na 17.00 uur op 9 mei 1940 zijn denkbeeldig”. Deze zin staat op de beginpagina van Mist over Londen. Dat dat inderdaad zo is, blijkt al uit het eerste hoofdstuk, dat start in november 1952. De Tweede Wereldoorlog heeft niet als zodanig plaatsgevonden, maar bestond in plaats daarvan uit een conflict, dat duurde van 1939 tot 1940. Engeland capituleerde en sloot een verbond met Nazi-Duitsland. Hitler bleef aan de macht, er kwam een nieuw kabinet, het kabinet-Halifax, en Churchill werd uiteindelijk leider van het verzet dat zich kort na het conflict afkeerde van de Britse steun aan Duitsland. Het Engelse volk leeft – nog steeds – onder de bezetters. Overal, behalve in Engeland, worden Joden vervolgd, opgepakt en getransporteerd naar zogenaamde werkkampen. In Rusland woedt de oorlog echter nog in alle hevigheid, maar ook in Engeland is verzet bieden of demonstreren levensgevaarlijk. 

David Fitzgerald is ambtenaar en werkt bij het Dominions Office, een afdeling van het Ministerie van Buitenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor overzeese gebiedsdelen. Na de dood van zijn zoontje Charlie, dat omkwam door een val van de trap twee jaar eerder, heeft het leven al zijn glans verloren. Daarnaast draagt David een geheim met zich mee dat, vooral na de aanstelling van een nieuwe regering in 1950, fatale gevolgen kan hebben en waarover hij niet met zijn vrouw kan praten. In zijn depressieve en ook wat opstandige toestand praat David veel met zijn studievriend Geoff, die hem uiteindelijk bij het verzet introduceert. Het is via het verzet dat David uiteindelijk de opdracht krijgt Frank Muncaster op te zoeken, een oude studievriend van hem en Geoff, die wordt vastgehouden in een psychiatrische kliniek omdat hij zijn broer Edgar uit het raam geduwd zou hebben. Edgar, als natuurkundige wonende en werkende in de VS en tijdelijk in Engeland vanwege de begrafenis van hun moeder, heeft Frank een geheim toevertrouwd waardoor deze volledig doordraaide. Een geheim dat de Duitsers tegen elke prijs te weten willen komen. Maar de Amerikanen weten wat Frank weet, waardoor ze hem met spoed uit Engeland willen weghalen, voordat de Duisters hem het kostbare geheim ontfutselen. Aan David en Geoff de taak om dat te bewerkstelligen en samen met enkele mensen uit hun 'verzetscel' beramen ze een plan om Frank uit de kliniek te bevrijden. Een levensgevaarlijk plan, dat gedoemd lijkt te mislukken als Londen bedekt wordt door een dikke, ondoordringbare mist.

Hoe vaak is er al niet gespeculeerd over wat er met de wereld gebeurd zou zijn als Duitsland de Tweede Wereldoorlog had gewonnen. Uiteraard is dat niet te voorspellen. Het verhaal dat Sansom in Mist over Londen vertelt, zou echter zo maar waargebeurd kunnen zijn. Hitler, zij het in slechte gezondheid, nog steeds aan de macht, Himmler en Rommel beiden in de startblokken om de macht over te nemen als Hitler het loodje legt, Engelse burgers die sympathiseren met hun bezetter en hun eigen volk onderdrukken. Het zijn slechts enkele invullingen van een 'wat-als-scenario', waarbij opgepast moet worden dat de gebeurtenissen geen karikatuur worden van de werkelijkheid.

Sansom weet zijn verhaal echter op een natuurlijke manier te vertellen. Nergens krijg je het gevoel dat het onwaarschijnlijk is. Op briljante wijze verweeft hij feit met fictie en zet een prachtig avontuur neer, dat rechtstreeks uit de geschiedenis gegrepen kan zijn.

De aanloop kent veel politiek, noodzakelijk om de gefingeerde historie te verklaren en zo als lezer grip te krijgen op de staatkundige omstandigheden in Engeland. Ze halen echter ook een beetje de vaart uit het verhaal, vooral in het begin, maar daar eenmaal voorbij, is er geen houden meer aan. Dan raast het verhaal door als een sneltrein, tot het eind, waarna je ademloos het boek dichtslaat.

Met Mist over Londen bewijst Sansom maar weer dat hij niet alleen boeiend over de middeleeuwen kan schrijven, maar ook over modernere geschiedenis. Hij weet zich zo beeldend uit te drukken, dat je je constant in het Engeland van de vijftiger jaren waant. En dat is toch wel het belangrijkste van een goed boek: dat je je er als lezer helemaal in kunt verliezen. En dat kun je in Mist over Londen. Gegarandeerd!