Verbluffend...

Ik heb een tijdje getwijfeld om dit boek te kopen. Ik ben namelijk allergisch aan hypes. In een interview met haar las ik dat Lize Spit het spijtig vindt dat haar boek een 'hype' genoemd wordt, dus zet ik dat meteen recht. 'Het smelt' is wat mij betreft absoluut geen hype, maar een boek dat me van mijn sokken geblazen heeft.

'Het smelt' is op zich niet zo'n bijzonder verhaal: meisje groeit op in dorpje met twee mannelijke leeftijdsgenootjes, vader is er haast nooit, moeder drink, zus gedraagt zich bizar. Meisje wordt ouder, haar vriendjes ook, hun onderlinge relatie jongens-meisje verandert. Op veel latere leeftijd, nu ze niet meer in het dorp woont, ontvangt het meisje, Eva, een uitnodiging voor een herdenkingsbijeenkomst voor de dood van de broer van een van haar vriendjes. Ze beslist te gaan, want ze heeft kennelijk met iemand nog een eitje te pellen/appeltje te schillen.

Wat het verhaal dan toch zo verbluffend maakt, zijn de structuur, de opbouw, de sfeerschepping en de rake observaties.

Qua structuur telt 'Het smelt' drie verhaallijnen: Eva's jeugd, Eva in de bewuste zomer van 2002 en Eva nu. De verhaallijnen wisselen op ingenieuze wijze af, waardoor Lize Spit je zaken aanreikt zonder dat je er het fijne van weet. Zonder dat er veel in het globale verhaal gebeurt, prikkelt ze zo je nieuwsgierigheid als lezer. Naar het einde toe krijg je het totale plaatje en zie je plots klaar.

Het verhaal begint traag en wordt maar heel geleidelijk aan sneller. Achteraf beschouwd schijnt het me toe dat de auteur lagen aanbrengt. Ze stapelt als het ware een blokkentoren, elke ronde van blokjes vormt het fundament voor de volgende etage. En dan... haalt ze uit en slaat genadeloos de constructie van tafel. Ik zit niet vaak met mijn mond open en 'jezus, jezus' prevelend te lezen, maar nu heb ik mezelf erop betrapt. ;-)

Als het verhaal op zich niet veel om het lijf heeft én traag is, wat deed me dan gefascineerd verder lezen? Wel: de sfeerschepping en, vooral, de manier waarop ze dingen omschrijft, er kanttekeningen bij maakt, associaties maakt. Ongelooflijk mooi soms. Of cru , of ontroerend. Of grappig, ook al is de humor vaak bijtend en besef je als lezer dat je er eigenlijk niet om lachen mag. Het maakt je immers medeplichtig aan een kleine of grote wreedheid. Want dat is toch ook overduidelijk een thema van dit boek: de toeschouwer die zich schuldig maakt door niets te doen.

Het Vlaamse karakter heeft me vertederd en is soms o zo vertrouwd. De koffietafel met belegde broodjes na een sterfgeval, de quizavond met het vlaggetje dat je moet opsteken om iets te drinken te krijgen. De 'schellen' en het 'vleesje' bij de 'beenhouwer'.
Té Vlaams? Té veel fouten die een betere redactie door de uitgever behoefden? Ik denk het niet. Volgens mij een commerciële keuze. Vlamingen voelen zich thuis en Nederlanders zijn erdoor vertederd. Greet Op De Beeck, met haar 'gij''s en 'achterste' en 'javel' ('Kom hier dat ik u kus' erg graag gelezen trouwens) staat niet voor niets al een behoorlijke tijd in de lijst van best verkopende boeken in Nederland... Een win-win dus...

Tot slot: Lize Spits boek een debuut noemen, is kort door de bocht. Geïntrigeerd als ik was, heb ik intussen behoorlijk wat van haar interviews gelezen. Sinds haar prille tienerjaren wilde ze schrijver worden, heeft ze haar observatievermogen ervoor gekneed. En geoefend. Al heel wat is uit haar pen gevloeid. Alleen nog geen volledig boek en dan wel één dat 470 pagina's telt. 'Het smelt' is dus eerder een bevestiging van haar kunnen, een eerste invulling van haar ambitie ook. Hoedje af, diepe buiging.